Noenmaal

Ooit is Hape Kerkeling, verkleed als Koningin Beatrix, in een limousine voorgereden bij paleis Bellevue in Berlijn, waar de vorstin werd verwacht. De daar verzamelde functionarissen raakten behoorlijk in de war, en dat was natuurlijk precies de bedoeling. De nep-vorstin zei zich te verheugen op ‘lekker middageten’, maar werd tenslotte toch van het paleis verwijderd.

‘Lekker middageten,’ hoe onvorstelijk! Koningen en vorstelijke personen gebruiken traditioneel immers het noenmaal. Bestaat dat nog? Juist Maastricht lijkt me een heerlijke stad om het te gebruiken: het is al bijna Vlaanderen en koken kunnen ze er goed. Of is ook het koningspaar ten offer gevallen aan het Angelsaksische ‘lunch’? Of zouden ze broodjes hebben meegekregen van thuis?

Hagelslag

Van chocolade hagelslag ben ik geen liefhebber. Als kind was ik het misschien wel, dat weet ik niet meer. Maar ik weet natuurlijk wat het is; je bent Nederlander of je bent het niet.

In den droom was ik bezig, in een bord een bergje hagelslag door wat melk te roeren, zodat het net onder kwam te staan. Doordat ik wakker werd hoefde ik het niet op te eten.

Regels

Als ik de garage onder mijn woning uitrijd doe ik altijd de richtingaanwijzer aan. Dat is nergens voor nodig: ik ben dan nog niet in het verkeer en er is niemand die er wat aan heeft, maar het gaat automatisch. In het verkeer doe ik het natuurlijk ook: op de fiets steek ik mijn hand uit bij het afslaan en met de auto de richtingaanwijzer. Ik kan het niet niet doen; zo ben ik domweg gedresseerd. Als ik schrijf pas ik de spellingregels toe; ook daarin ben ik gedresseerd, en nog aan allerlei andere regels houd ik me.

Jongere mensen doen vaak niet meer aan regels. In Amsterdam was het dertig jaar geleden al niet gebruikelijk zich aan welke verkeersregels dan ook te houden, en auto’s rijden er ook graag eens door rood. In Duitsland is het later begonnen, maar ook hier houdt men zich steeds minder aan regels. Op circuits rotondes worden vaak geen richtingaanwijzers meer uitgestoken, wat tot tijdverlies leidt bij chauffeurs die erop willen geraken, en als je door een groen licht rijdt word je soms onaangenaam verrast door iemand die nog door zijn rode licht wilde rijden.

Ik ben dus een gedresseerde aap, of een schaap, zoals de tegenwoordige wappies zouden zeggen. Het vreemde is misschien dat ik dat helemaal niet erg vind; integendeel, ik heb er veel gemak van. Toen die dressuur plaats vond, bij het leren fietsen en schrijven en autorijden, heb ik er niets van gemerkt en er zeker niet onder geleden. Maar voor de huidige generatie is alleen al het idee zich aan regels te houden onverdraaglijk.

Het lag er misschien ook aan dat ik een trein was, dat wil zeggen: ik speelde vaak dat ik een trein was, en die moest natuurlijk op de rails blijven en stoppen voor de seinen. Als kind was ik geloof ik de enige die dat speelde; de andere jongens speelden eerder dat zij een auto waren, vroem vroemm, de grote vrijheid! maar daar vond ik niks aan.

Nieuw Nederlands

“Maar we kunnen niet ontkennen dat ze aanzienlijk duurder zijn dan chirurgische of stoffen maskers. Niet iedereen heeft die ruimte in diens portemonnee,” las ik ergens.

In mijn tijd zou je schrijven: ‘in zijn portemonnee’, er stilzwijgend vanuit gaand dat ‘iedereen’ ook een vrouw kon zijn. Daar namen vrouwen geen genoegen meer mee, dus het moest worden ‘zijn of haar portemonnee’. Blijkbaar werd dat te moeizaam gevonden; vandaar nu ‘diens’. Moest het dan niet ‘diens of dier’ zijn? Welnee, ‘dier’ is allang vergeten, net zoals ‘wier’ ook ‘wiens’ is geworden. Dit moderne ‘diens’ sluit blijkbaar meteen personen van nog weer andere geslachten in.

Daarentegen zijn vrouwelijke beroepsaanduidingen verdwenen. Vertaalster is vertaler geworden, advocate advocaat, historica historicus, fluitiste fluitist. Lastig als er op het visitekaartje of in het briefhoofd een naam staat die geen aanduiding geeft over het geslacht, bij voorbeeld bij Kim, Leslie of een onbekende buitenlandse naam. Bij die laatste kun je vaak in het internet uitvinden of het een man of een vrouw of nog iets anders betreft, maar het is toch weer werk. Anders kun je terugschrijven met alleen ‘Geachte,’.

Ik sta erbij en kijk ernaar.

Pijnen in de nek

Het racistische en anti-democratische geschreeuw van Wilders en zijn aanhang is bekend, maar dit wordt de laatste tijd ruimschoots overtroffen door dat van de FvD, eveneens in de Tweede Kamer. Eén van de kwaadaardigste schreeuwlelijken is een academicus, en waarschijnlijk niet zo’n flutstudentje als Th. B. Ik noem maar geen naam; anders krijg ik weer allerlei zoekmachines over me heen. 

Technische bedrijfskunde heeft hij gestudeerd, zo lees ik, en wijsbegeerte van de economie. Bovendien nog een bachelor in de Japankunde. Zes jaar heeft hij in Japan gestudeerd, aan de stedelijke universiteit van Hiroshima (niet te verwarren met de prestigieuze Hiroshima University), waar hij ook is gepromoveerd. Wat zijn opleiding waard is kan ik niet inschatten; hij zal wel Japans kennen en was blijkbaar goed genoeg om te worden aangenomen als wetenschappelijk medewerker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau, waar hij, lacht u niet, samen met twee anderen een kloek boek schreef over burgerparticipatie. Hij is dus intelligent, heeft wat van de wereld gezien, kent talen, is internationaal georiënteerd en heeft in Hiroshima jaren de gelegenheid gehad, te beseffen waar fascisme uiteindelijk toe leidt. Waar is het misgegaan met zo iemand? Ging de opleiding te veel over dingen en te weinig over mensen? Was het net niet de top, maar een niveau daaronder? Hebben de jaren bij het SCP bij hem een sterke kotsneiging opgewekt, omdat hij daar moest werken voor die huichelachtige ‘participatiesamenleving’ en moet daarom alles nu maar kapot? Ik weet dat natuurlijk niet, maar zou het willen weten en begrijpen.

Nog moeilijker te begrijpen vind ik twee arabisten, die ook in fascistisch vaarwater zijn beland. Een van hen was een Nederlander, die ik wel gekend heb. Een matig geleerde, maar een goede docent, naar men verzekert. Als student was hij nogal links. Ik heb hem in Egypte zijn eigen WC zien schoonmaken, omdat hij begaan was met de arme schoonmaakster die daarvoor was aangesteld. Dat was goed bedoeld, maar contraproductief; die vrouw begreep er niets van. Deed zij het niet goed, zou zij nu ontslagen worden? Anderzijds had hij een sadistische trek: ik heb hem eens een kat zien kwellen, en zijn vrouw en zoontje behandelde hij ook niet goed. Na een reeks normale publicaties kwam er op een dag een omslag; hij begon over de islam te kankeren, verspreidde giftige haat in allerlei media en werd islam-adviseur van Wilders. Men schrijft zijn kentering wel toe aan een tweetal door extreme moslims bedreven misdaden: de moorden op Anwar al-Sadat en Theo van Gogh. Kan zijn, maar verreweg de meeste collega’s zijn daardoor toch geen moslimhaters geworden. Zijn tweedelige deconstructie van de Mohammed-biografie vind ik niet slecht: ik heb daar zelf ook aan gewerkt. Maar hij deed het uit haat, ik vanuit de hoop dat duidelijkheid in ieders voordeel zou zijn. Bovendien had ik vooral appeltjes te schillen met oudere, starre collega’s; niet met moslims.

De andere arabist is in meer dan één opzicht extreem. Hij is/was? een extreem goede, nog jonge Duitse geleerde, die o.a. twee uitstekende studies heeft geschreven: een over de sharia en een andere over een bepaald genre koran-exegese. Daarmee had hij zeker hoogleraar kunnen worden; misschien zat het hem dwars dat hij dat niet werd? Maar tegenwoordig kom je niet meer zo makkelijk op zo’n post; de academische arbeidsmarkt is verstopt, zoiets kan jaren duren. In ieder geval zei hij de wetenschap vaarwel en werd politicus in het Oosten van Duitsland. Je hoort niet veel van hem, maar hij behoort tot meest rechtse vleugel van de AfD, en is partij-ideoloog over culturele zaken en dus ook de islam. Daarover moet hij dus voortdurend leugens uitkramen, hoewel hij eigenlijk véél beter weet. Hoe wordt iemand zo? Een teleurstelling in de carrière? Een inzicht dat universiteiten sowieso ten ondergang gedoemd zijn? Het maakt misschien wat uit dat hij uit de Duitse minderheid in Roemenië afkomstig is: veel contact met democratische ideeën zal hij in zijn jonge jaren niet gehad hebben. Hij is zo extreemrechts dat hij onder voortdurende observatie van de politie staat; die eer valt niet veel Duitsers te beurt.

Zijn deze twee arabisten niet juist zo geworden omdat zij hebben gezien wat er in naam van een extreme islam is aangericht? Blijkbaar, en er is inderdaad heel wat ellende te zien geweest, maar het is toch vooral hun eenzijdige manier van kijken die hen tot moslimhaters en fascisten heeft gemaakt. Als je wat verder om je heen kijkt zie je dat ook in de islamitische wereld de secularisatie om zich heen grijpt, dat de godsdienst op vele plaatsen verbleekt, zoals dat eerder al bij de christenen in Europa het geval was, en dat moslims en christenen met dezelfde problematiek te maken krijgen: wat gaan we doen als de godsdienst zijn greep op de maatschappij verliest?

Afwasmachine

Ik stond een moment stil bij de lege plek in mijn keuken, waar naar Duitse overtuiging een afwasmachine zou moeten staan. Nee, ik heb niet zo’n ding, nooit willen hebben ook, zelfs niet in de tijd dat ik nog grote diners aanrichtte. In Duitsland is het normaal om er een te hebben, en soms moet ik mij ‘rechtvaardigen’ voor mijn niet-bezitten. Ach, ik kan wel wat bedenken: ik heb vaak genoeg gadegeslagen hoe dat werkt. Hij moet ingeruimd worden en later weer uitgeruimd, en geeft soms ergernis omdat er toch nog ergens korstjes aan zijn blijven zitten. En dat vreemde witte waas dat over de glazen komt te liggen is ook niet prettig. Als hij kapot gaat moet je iemand opbellen, die dan niet komt; nee, dank u. Bovendien berooft zo’n ding een mens van de meditatieve momenten die traditioneel afwassen met zich meebrengt.

Maar de hoofdreden dat ik er geen heb is natuurlijk een andere: mijn soort mensen hééft nu eenmaal geen afwasmachine. Van mijn familie en vrienden in Nederland heeft niemand er een. Ja, toch, één vriend, maar die heb ik pas heel laat in mijn leven leren kennen.

Het heeft iets traditioneel-Hollands, er geen te hebben. In Duitsland staat men vanouds veel meer open voor technische snufjes. Dat is tegenwoordig weer duidelijk te merken: het is hier tamelijk vanzelfsprekend om luchtzuiveringsapparaten tegen corona aan te schaffen, en dat is het in Nederland niet.

Maar in Nederland zijn er toch ook afwasmachines? zal iemand zeggen. O, vast wel, maar niet bij mensen die ik ken. En dat brengt me op de vraag: wat is dat eigenlijk, ‘mijn soort mensen’? De familieleden en vrienden zijn toch niet allemaal hetzelfde? En ze trouwen vaak met mensen die weer heel anders zijn. Heeft het iets met een bepaalde generatie te maken, met religieuze of politieke overtuigingen, met een bepaalde welstandsklasse, met oud geld versus nieuw geld, met ambtenaren versus kooplieden, met een levensstijl, geletterdheid, muzikaliteit? Nee, want al die mensen zijn in die opzichten allemaal heel verschillend. Ik kom er niet uit.

Intussen doe ik gewoon de afwas met Pril Sensitive, Aloe Vera. Seideneffekt, Hohe Fettlösekraft, dermatologisch getestet, wat zou ik nog meer kunnen wensen?

Wijzen

En het geschiedde op de vooravond van kerstavond….
‘Wat doen jullie nou al hier? Hij is nog niet eens geboren.’
‘Wij zijn drie wijzen uit Nederland en daar laten ze ons anders nergens meer in!’
taz, 24.12.2021

Mini-herinnering: vrolijk kerstfeest

‘Hoe was het kerstfeest vroeger bij jullie in Nederland?’ wordt mij hier wel eens gevraagd. Eerlijk gezegd, dat weet ik niet meer; ik herinner het mij niet als iets bijzonders. Dat ligt niet aan geheugenzwakte: aan de Sinterklaasviering heb ik precieze en dierbare herinneringen, maar aan Kerst niet. Er zullen kerkdiensten geweest zijn, maar die waren er altijd al. Bijzonder eten? Er waren kerstkransjes en boterletters, met losse bigarreaus die er in een zakje bijgeleverd werden en die je er zelf op moest doen. Maar die waren er al van half december tot en met Nieuwjaar. Duidelijk herinner ik me wel dat een chauffeur uit het bedrijf van mijn grootvader twee hazen langs bracht, die hij zelf gestroopt had. Die zullen we wel opgegeten hebben, maar een kerstdiner zie ik niet meer voor me. O wacht: er bestonden wel kerstservetten en zelfs een kersttafellaken van papier. Een kerstboom niet, die was voor katholieken en ongelovigen. Een discreet takje hulst of dennengroen, dat was alles. Een kerststalletje al helemaal niet: ons kinderen werd sterk ontraden in de kerstperiode bij de buurkinders te spelen, omdat daar een stalletje stond. Van een kerstman en een rendier hadden wij nog nooit gehoord.

Wel werden er kerstkaarten verzonden. Protestanten wensten ‘Gelukkig Kerstfeest,’ katholieken ‘Zalig Kerstfeest’ (Emigrant berichtte). Als het welgemeend of echt religieus bedoeld was kon je ook ‘Gezegende Kerstdagen’ wensen. ‘Prettige feestdagen’ was eerder iets voor de folder van de kruidenier, en het onzegbare ‘Vrolijk Kerstfeest’ kon helemaal niet, dat was even onchristelijk als het beschuitmerk Bolletje: iets voor de VVD, voor mensen die ‘niks’ waren, d.w.z niet tot enige godsdienst behoorden. Het was vertaald uit het Europees, denk ik: Joyeux Noël, Merry Christmas, Frohe Weihnachten. Protestantse feestdagen waren ernstig, niet vrolijk. Hoogstens wat ‘gepaste vreugde’ hier of daar.
Maar was het dan niet fijn dat de Heiland nu gekomen was voor onze zonden, zoals de dominee zei? Eerlijk gezegd dachten de mensen in mijn omgeving nooit zo aan hun zonden — met uitzondering, misschien, van de zwaarchristelijke tak van de familie.

Mensen te veel

Nederland is het dichtstbevolkte land van Europa. Als ik vanuit het betrekkelijk veilige Duitsland het Nederlandse corona-beleid gadesla krijg ik soms de indruk dat de uitdrukkelijke bedoeling is, die bevolkingsdichtheid wat te verkleinen. Geen afstand, verbod op FFP2 mondkapjes, desinformatie, nergens ventilatie, halve lockdowntjes alleen voor de vorm, dansen met Jansen, knuffelen, te laat vaccineren, afschalen van zorg: alles schijnt te zijn opgezet om corona de kans te geven. Maar ook vóór corona meende ik in Nederland soms al die neiging tot uitdunning waar te nemen. Afnemende zorg voor oude en chronisch zieke mensen en voor jongeren die hulp behoeven, geen erbarmen met armen of arm gemaakten. We zijn gewend Rutte als onbenul te beschouwen en zijn ministers als incompetent, maar echte schoften van zó groot kaliber zullen zij toch niet zijn? Of toch …?

Dat er regelmatig volkeren en volksgroepen uitdrukkelijk worden uitgeroeid is bekend: Indianen, Australische ‘aborigines’, Herero’s, Armeniërs, Joden, Rohingya’s, Oeigoeren, Indiase moslims en nog veel meer. Maar er is ook zoiets als het op de koop toe nemen van het sterven van mensen. In de voormalige koloniën was er behoefte aan arbeidskracht. Daarom liet men de inheemsen in leven, om als slaven, koelies of keuterboertjes te kunnen bijdragen tot het ‘batig slot’ van de overheersers. Tegenwoordig zijn inheemsen niet meer zo nodig. In o.a. de Amazonas, in Congo en op Nieuw-Guinea halen de grijparmen van geweldige machines de begeerde delfstoffen weg en inheemse bevolkingen lopen daarbij alleen maar in de weg. Ze worden soms uitgemoord, maar meestal niet; dan laat men ze gewoon verrekken. Passieve genocide.

Ook de grote hongersnood in Ierland werd indertijd in Londen verwelkomd. Er woonden te veel mensen in Ierland, die stonden de noodzakelijk geachte landbouwhervormingen in de weg. Dus toen de aardappelziekte toesloeg en de Ieren hongerden (1845–52) kwam dat mooi uit en werd er uitdrukkelijk geen hulp verleend. Anderhalf miljoen doden, twee miljoen verdrevenen waren het resultaat, en natuurlijk een land dat braak lag voor moderniseringen.

Hongersnoden in Brits Indië kostten tussen 1876–78 ongeveer acht miljoen doden. Het begon met droogte, maar de politiek van laissez faire deed de rest. Dat is sjiek Frans voor nagelaten hulpverlening. De export van levensmiddelen naar Groot-Brittannië ging gewoon door, net als tevoren uit Ierland. In 1943 stierven er nog een paar miljoen mensen in Bengalen, door de oorlogsomstandigheden, maar ook door koloniaal wanbeheer. De overheden ontkenden veelal dat er een hongersnood was; ook die truc is van elders bekend.

In Nederlands Indië vielen er van 1943–1946 minstens 2.500.000 doden door een hongersnood. Die was door de Japanse bezetters veroorzaakt, maar na de terugkeer van de Nederlanders had het voeden van de hongerigen, heel zacht gezegd, geen prioriteit. De inlanders werden nu als de vijand beschouwd, en van de weeromstuit werden ze dat ook nog. Hoe anders was het misschien gelopen als men ze gevoed had.

Ik bedoel maar: het hoeft niet altijd genocide te zijn. Wegpesten, het vernietigen van olijfbomen of andere levensvoorwaarden en/of nagelaten hulpverlening doen het ook. In het huidige Nederland zie ik daartoe ook een zekere, nog betrekkelijk lichte neiging.  We zijn er zeker niet te goed voor.

Prik voor wappies

Naar verluidt komt er nog dit jaar een nieuw en zeer werkzaam vaccin tegen COVID-19 op de markt, Novavax, dat ondanks de naam iets gezellig ouderwets heeft. Het is namelijk niet gebaseerd op het door velen zo gewantrouwde RNA, maar op eiwitten, stond in een berichtje. Ik heb geprobeerd dat berichtje in zijn geheel te lezen, maar anders dan de talloze virologisch geschoolde landgenoten begreep ik er geen barst van.
Geeft niet, het spul is nieuw, maar toch oud en vertrouwd, dat is de hoofdzaak, en een belangrijk bezwaar van de prikweigeraars valt dus weg. De harde kern van de wappies zal niet van zijn ongeloof vallen, maar velen die niet zo vast in de leer zijn, plus vele aarzelaars en angstigen, kunnen binnenkort met een geruster hart zo’n Novavax-injectie gaan halen.

De Europese commissie heeft al 200 miljoen vaccins besteld, dat is goed. Wat kunnen overheden verder doen? Nu alvast aan een voorlichtingscampagne gaan werken, die speciaal de weigeraars naar de naald zal lokken. (Het beste uitbesteden die campagne, want als er ‘overheid’ op staat vertrouwen de mensen het zaakje weer niet. En het woord ‘genetisch’ vermijden. Doe maar eiwitten, of proteïnen, dat klinkt een beetje naar sportschool. Is gezond.)