Mini-herinnering: onrecht op school

Het was in de zesde klas van de lagere school. We moesten een som maken. Dat deed ik met inkt op het tafeltje waaraan ik zat, en toen ik de uitkomst had schreef ik die op en wiste de bewerking uit met spuug.
De meester bleek echter niet alleen geïnteresseerd in de uitkomst, maar ook in de bewerking, en die was er dus niet meer. Ik wilde niet toegeven dat ik die op het tafelblad had geschreven, in de aanname dat zoiets streng verboden was, en stond met de mond vol tanden.
Daarop meende de meester dat ik het antwoord van mijn bankgenoot Bob had overgeschreven, wat beslist niet waar was!

Miniherinnering: de tantes in Dordt

Ineens dacht ik eraan hoe ik als jongen soms mijn oudtantes J. en C. uit de brand hielp met hun radio. Radio Hilversum 1 en 2 zonden uit op de middengolf, op 402 en 298 meter als ik mij wel herinner. De ene zender was sterker dan de andere; daarom wisselden de verschillende zuilen terwille van de rechtvaardigheid om de paar maanden van zender. De tantes waren gereformeerd en luisterden dus uitsluitend naar de NCRV, die nu eens op 402m dan weer op 298m te ontvangen was. Ze waren zelf niet in staat die zenderwisseling op hun toestel uit te voeren, dus als ik in de buurt was deed ik dat voor hen.
.
De zusters woonden samen in een klein huisje aan de Krommedijk in Dordrecht. Tante C. was nooit getrouwd; tante J. was ooit verloofd geweest, maar het was uitgeraakt, of de jongeman was gestorven, en daarna was er niemand meer gekomen. J. had als huishoudster en gezelschapsdame gewerkt; waar C. van leefde weet ik niet. Ze trokken ook rente van een piepklein kapitaaltje, en later van de bijstand vermoed ik. Zowel hun ongehuwde staat als hun onbemiddeldheid waren het gevolg van een ramp die zich in 1918 had voltrokken: toen stierf namelijk hun vader aan de Spaanse griep. Dat betekende dat er weinig geld meer was en de meisjes dus geen interessante huwelijkspartners meer waren voor burgerlijke kandidaten. Beneden hun stand trouwen was ook niet ideaal; dat was wat hun zuster, mijn grootmoeder deed en makkelijk was dat niet. (Maar ze heeft zich kranig gehouden.)

Boeren klein krijgen

Een reeks bio-winkels in Duitsland boycot een boerenbedrijf dat bio-gierst leverde. Reden: die boer is van de AfD: een halve of hele Nazi dus. Een ongemakkelijk vermoeden dringt zich al langer aan mij op, al ontbreken me de bewijzen: er is een relatie tussen bio-landbouw en Nazi-overtuigingen.
.
Maar als er om politieke redenen geboycot gaat worden, blijft er dan wel voldoende verantwoorde gierst over voor linksige bio-mensen? Of het gelukt deze boer en/of zijn soortgenoten in het faillissement te drijven of van politieke overtuiging te doen veranderen is me niet bekend. Als zoiets lukt zal het alleen in een besloten milieu zijn, in dit geval van bio-consumenten. Het is niet mogelijk Coca Cola kapot te krijgen door dat drankje te boycotten, omdat 95% der mensheid het toch blijft drinken.
.
Naschrift 15 oktober: Intussen heeft de AfD ertoe opgeroepen ‘haar’ gierstboer te ondersteunen door daar en masse gierst te gaan kopen. Lekker hoor: Nazi-gierst van eigen bodem. De poster hiernaast stamt niet van de AfD; dat is een bitterzoete grap van tegenstanders.
.
Bij de Nederlandse boeren ligt het anders. Nederlanders kunnen hen niet boycotten, zelfs als ze dat zouden willen, want hun eten komt van Albert Heijn of Jumbo, herkomst onbekend, terwijl de producten van de boeren grotendeels naar het buitenland verkocht worden.
.
Bij mijn weten zijn de boeren die nu in Nederland protesteren geen bio-boeren, maar een beetje erg rechts en racistisch schijnen ze toch te zijn. Nu, daarin verschillen ze niet zo veel van de helft van de Nederlanders. Wat doe je aan boeren die protesteren met zware voertuigen? Ik weet het niet; de Nederlandse regering blijkbaar ook niet. Tanks inzetten is drastisch en erg on-Nederlands; ik vraag me af hoe ze dat in Frankrijk hebben aangepakt. De ergste raddraaiers van hun bed lichten en gevangenzetten gaat eigenlijk ook niet, want ze moeten oogsten, melken, ploegen en zaaien. Je kunt het land niet onbewerkt laten, het vee niet onverzorgd.
.
Deze boeren zullen zich slecht thuis kunnen voelen bij lavendelboer Baudet; bij Wilders misschien?

Mini-herinnering: Amboneesjes

Met dat rare verkleinwoord werd bij ons de groep Molukkers aangeduid, die in 1951 naar Nederland werden overgebracht nadat de Republiek Indonesië zich meester had gemaakt van de Molukken. Zo schattig zullen ze niet geweest zijn, want het waren overwegend ervaren militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indische Leger. Hoe dan ook: bij ons werd gesproken over ‘Amboneesjes in huis nemen’. Deze mensen hadden snel een voorlopig onderdak nodig, voordat er een definitievere oplossing voor hen werd gevonden.
.
Ook mijn grootouders hadden enige tijd een Moluks gezin in huis: vader, moeder en een zoontje. Hoewel ik nog heel jong was heb ik er toch herinneringen aan: ik speelde met het jongetje, en vooral de vader heeft diepe indruk op me gemaakt, want die had een accordeon. Ik was niet bij hem weg te slaan als hij daarop speelde.

De nieuwe woord

Mijn banden met Nederland worden steeds dunner. Voor de haring hoef ik er ook al niet meer heen, sinds ik hier een visboer heb ontdekt die ook Hollandse haringen verkoopt. Lange tijd was de taal een bindmiddel. Mijn moedertaal, dat was mijn eigenlijke heimat. En dat is het nog, maar minder. Om te beginnen betrap ik mezelf steeds vaker op germanismen, en als ik het niet doe, doet een ander het wel.
Verder verandert het Nederlands zo snel, dat ik het niet kan en wil bijbenen. Wat lees ik juist in een tweet van Bas Heijne? ‘Hij is online, mijn grote stuk over …’ enz. Met ‘hij’ verwijst hij naar een het-woord: in mijn Nederlands is dat letterlijk ondenkbaar. Of is ‘stuk’ soms een de-woord in Heijne’s Nederlands? ‘Fouten’ in de trant van ‘de huis, die …’ komen steeds vaker voor, en ook de gewoonte om landen en steden als vrouwelijk op te vatten grijpt om zich heen: ‘Alkmaar en haar burgemeester’ is tegenwoordig normaal. Tot voor kort dacht ik: dat komt omdat er tegenwoordig zoveel slecht geschoolde Nederlanders naar de pen grijpen. Maar Bas Heijne schrijft dus ook zulke dingen, en de Korea-deskundige Remco Breuker heb ik er laatst eveneens op betrapt. Beide heren zijn voortreffelijk geschoold en hebben een grote beheersing van het Nederlands; bloedjong en hip zijn ze ook niet. Als zij zoiets doen, is er dus iets anders aan de hand: ze schrijven geen fouten, maar het Nederlands verandert. Allicht: iedere taal verandert. Vanuit mijn buitenlandse locatie valt me dat op, omdat ik er niet midden in zit en er niet aan mee doe. Er zal binnenkort een nieuwe druk moeten komen van de Algemene Nederlandse Spraakkunst.
Ook de woordenschat verandert. Woorden als framen, wappie, wieberen, sokpop (of is het stropop?) duiken op, die niet in Van Dale staan en waarvan ik niet kan begrijpen wat ze betekenen. Er zijn er veel meer; ik zal er eens een lijstje van aanleggen. Maar doe nog maar geen nieuwe druk van Van Dale; dat wordt me te duur.
Omgekeerd weet ik niet wat seltene Erden in het Nederlands is. Wél weet ik dat WiFi WLAN betekent.

Bijbelgordel

In Utrecht de tentoonstelling over de Nederlandse biblebelt gezien in het Catharijnecovent.
Deze was zeer druk bezocht, zodat is aan te nemen dat het onderwerp veel Nederlanders aanspreekt. Veel vrouwen in spijkerbroek ook, die dus duidelijk zelf niet van de gereformeerde gezindte zijn, maar het misschien wel ooit waren. (Ik spreek maar van gereformeerd, want de term ‘refo’ stuit mij tegen de borst, en verwarring met de Gereformeerde Kerken in Nederland is niet meer mogelijk, want die bestaan niet meer.
.
Zelf ben ik wel gereformeerd opgevoed, maar niet zo streng, Toch heb ik dat extreme SGP-christendom wel gekend, door de ‘zware’ tak in onze familie, en het leven in sommige dorpen waar ik wel eens kwam, bij voorbeeld op Overflakkee. Het meeste van die tentoonstelling herkende ik dus wel; het was een uitstapje naar een lang vergeten verleden dat nu herinneringen opriep, en zo zal het veel bezoekers zijn gegaan.
.
Naar mijn indruk zit nu de klad in de gereformeerde gezindte. De roklengte van de dames is op de tentoongestelde foto’s onveranderlijk iets boven de knie; vroeger was dat een flink stuk eronder. Het geheel deed mij wat denken aan de Zāhirieten, een richting onder islamitische juristen, die de gewijde teksten zeer letterlijk nam, maar met voorbijgaan aan de ‘geest van de wet.’ Een vrouw in een broek mag niet, want ‘Het kleed eens mans zal niet zijn aan een vrouw’ (Deut. 22:5), maar verder mag dan blijkbaar alles. Als die roklengte bij gereformeerde vrouwen in dit tempo naar boven blijft opschuiven dragen ze in 2040 minirokjes. Vele vrouwen op de tentoongestelde foto’s dragen keurige hoedjes, maar enkele droegen als kerkdracht uitgesproken frivole hoedcreaties, waarmee ze zó naar de races in Ascot zouden kunnen. Ook zij gehoorzamen letterlijk het bijbelse gebod: “Een iegelijk man, die bidt of profeteert, hebbende iets op het hoofd, die onteert zijn eigen hoofd.  Maar een iegelijke vrouw, die bidt of profeteert met ongedekten hoofde, onteert haar eigen hoofd; want het is een en hetzelfde, alsof haar het haar afgesneden ware. Want indien een vrouw niet gedekt is, dat zij ook geschoren worde; maar indien het lelijk is voor een vrouw geschoren te zijn, of het haar afgesneden te hebben, dat zij zich dekke. Want de man moet het hoofd niet dekken, overmits hij het beeld en de heerlijkheid Gods is; maar de vrouw is de heerlijkheid des mans. Want de man is uit de vrouw niet, maar de vrouw is uit den man. Want ook is de man niet geschapen om de vrouw, maar de vrouw om den man. Daarom moet de vrouw een macht op het hoofd hebben, om der engelen wil. Nochtans is noch de man zonder de vrouw, noch de vrouw zonder den man, in den Heere. Want gelijkerwijs de vrouw uit den man is, alzo is ook de man door de vrouw; doch alle dingen zijn uit God. Oordeelt gij onder uzelven: is het betamelijk, dat de vrouw ongedekt God bidde? Of leert u ook de natuur zelve niet, dat zo een man lang haar draagt, het hem een oneer is? Maar zo een vrouw lang haar draagt, dat het haar een eer is; omdat het lange haar voor een deksel haar is gegeven? ” (1 Korinthiërs 11:4–15) Niet makkelijk te begrijpen, dit nogal warrige betoog van de apostel Paulus, en een nieuwere vertaling maakt het maar ten dele begrijpelijker. Bedacht moet nog worden dat in Paulus’ tijd alle vrouwen vaak hun hoofd bedekten in het openbaar, ook buiten de kerk.
Waar was ik gebleven? O ja, het is ook in dit geval duidelijk: men houdt zich aan de letter van de tekst zoals die begrepen wordt: ‘vrouw moet hoed op in de kerk,’ maar vervolgens is er kennelijk volop ruimte voor wuftheid en frivoliteit.
.
Met de seksualiteit is alles nog bij het oude, tenminste als ik mag afgaan op de foto’s van jonge stellen in deze tentoonstelling. Ze zien er geen van alle uit of ze ooit plezier aan seks beleven.

Margarine

Ik vroeg me al heel lang af waarom Nederlanders honderd jaar geleden in plaats van boter het surrogaat margarine zijn gaan eten. Een passage bij Sir William Temple, Observations upon the United Provinces of the Netherlands, London 1676, blz. 158-9, laat zien dat de daartoe benodigde geestesgesteldheid in ons land al eeuwen lang aanwezig was (onderstreping van mij):

• By this we find out the Foundation of the Riches of Holland, as of their Trade by the Circumstances already rehearsed. For never any Country traded so much, and consumed so little: They buy infinitely, but ‘tis to sell again, either upon improvement of the Commodity, or at a better Market. They are the great Masters of the Indian Spices, and of the Persian Silks; but wear plain Woollen, and feed upon their own Fish and Roots. Nay, they sell the finest of their own Cloth to France, and buy coarse out of England for their own wear. They send abroad the best of their own Butter, into all parts, and buy the cheapest out of Ireland, or the North of England, for their own use. In short, they furnish infinite Luxury, which they never practise; and traffique in Pleasures, which they never taste.

Goede boter verkopen, zelf slechtere eten. Er is dus toch zoiets als een Nederlandse identiteit. Zou het moderne adagium ‘Slecht is beter dan goed’ ook al zo oud zijn?

Trooster

Het is Pinksteren. Met een half oor naar de radio luisterend hoorde ik vandaag al twee maal de Heilige Geest een trooster noemen. Maar dat berust op een eeuwenoude vertaalfout: παράκλητος, parakleet, betekent ‘advocaat, voorspraak’. De Nederlandse bijbelvertaling heeft dat goed, o.a. in Joh 14:16: ‘Dan zal ik de Vader vragen jullie een andere pleitbezorger te geven, die altijd bij je zal zijn: de Geest van de waarheid.’
Hier in Duitsland is men blijkbaar nog niet zo ver.

Helemaal fout

‘Is alles naar wens,’ kwam de kelnerin wel twee keer vragen. Ja hoor, het eten was goed, en als dat niet zo was geweest was ik wel weggelopen. Het enige wat ik gewenst had was ander Nederlands. Toen ik haar mijn keuze uit de menukaart had meegedeeld zei ze: ‘Helemaal goed!’ Werd ik gefeliciteerd, had ik een quiz gewonnen? ‘Gaan we doen,’ sprak zij vervolgens, en daarop kreeg ik twintig minuten de tijd om deze aanslag op mijn eetlust te boven te komen. Ik heb er maar niets van gezegd; het is tenslotte haar moedertaal.

Wat wil God?

God is verdwenen uit Jorwerd, dat is bekend, maar uit Staphorst nog niet. Daar heeft Hij onlangs zijn wil gedaan aan wethouder de Jong, die na dertig jaar lidmaatschap van de SGP nu lid is geworden van het FvD, namens hetwelk hij nu zelfs kandidaat-gedeputeerde in Overijssel wordt. God gunt de Jong de carrièresprong. „Goddelijke besturing van boven bracht mij bij deze partij,” heeft de Jong volgens meer dan een bron verklaard—ik hoop dat het citaat klopt, kan het niet controleren. Zulke besturing komt altijd van boven, nooit van beneden uit de onderbuik.
.
God had zich al vaker met Nederland bemoeid. De oorlogszuchtige veroveraar van de Oost, J.P. Coen, schreef al in 1618: ‘Dispereert niet, ontsiet uwe vijanden niet, daer en is ter werelt niet dat ons can hinderen noch deeren, wandt Godt met ons is, en trect de voorgaende misslaegen in geen consequentie, want daer can in Indien wat groots verricht worden.’
.
De slavernij vond God ook een goed idee, althans volgens Ds. Godefridus Udemans in 1638: ‘Aengaende de Heydenen of Turcken, die mogen van de Christenen tot slaven gebruyckt worden, mits datse in eene rechtvaerdige Oorloge gevangen of van hare Ouders, of andere deughdelijcke Meesters, voor eenen rechten prijs gekocht zijn, ghelijck verhaelt wordt dat ordinaris geschiedt in Angola. Want dit accordeert met de Goddelijke Wet, Levit. 25, vers. 44.45.46.’
.
Van 1831 dateert het protestantse devies ‘God, Nederland en Oranje’ (Isaac da Costa), dat het nog tot ver in de twintigste eeuw heeft uitgehouden.
.
En dat zijn slechts enkele voorbeelden. Je zou een boek vol kunnen schrijven over de wondere werken Gods in en met de Lage Landen; waarschijnlijk bestaat dat al lang.
.
Dikwijls bevestigt God de status quo, ook wanneer die voor Nederland ongunstig uitpakt. Dan is het namelijk een beproeving of straf. “Zie toch niet op dien Duitscher. Hij is slechts een roede in Gods hand,” zei Ds. Kersken, de oprichter van de SGP, in 1940, met een fatalisme dat doorgaans alleen moslims verweten wordt.
.
In Jorwerd woon je waaratje zo gek nog niet.