Friedensware

Behalve wapentuig waren de Duitse producten in de veertiger jaren slecht. Alle energie ging naar de oorlog, vele grondstoffen waren niet meer ter beschikking. Maar er waren natuurlijk nog talloze uitstekende artikelen van voor de oorlog in omloop. Das ist noch Friedensware, prezen de mensen dan. In de huidige tijd wordt het nog wel eens voor de grap gezegd, over een voorwerp dat onverwacht goed is.

Ik heb ook wat Friedensware gehad, lakens en theedoeken uit oma’s uitzet van 1919. Ze moet ongeveer de hele Eerste Wereldoorlog hebben besteed aan het erin borduren van haar monogram. Van na de Tweede Wereldoorlog handdoeken uit de vijftiger jaren, nog steeds in gebruik, al worden ze nu wat dun. En opa’s sjaal: een mengsel van wol en zijde, heerlijk warm, helaas ergens kwijtgeraakt. En zijn kamerjas, waar je helemaal in kon wonen, zo behaaglijk warm, en hij zag er nog goed uit ook. Toegegeven, na enkele decennia is alles versleten, maar het geprogrammeerde kapotgaan van de huidige spullen is diep treurig. Een dieptepunt zijn natuurlijk die dure voorversleten en voorgescheurde jeans. Vele mensen houden blijkbaar van kapot; ik niet.

Signaleerde ik onlangs de bedroevende kwaliteit van kammetjes en broekzakken, vandaag wil ik de broekriem er eens uitlichten. Ik heb twee uitstekende bruine broekriemen in gebruik, een uit de jaren tachtig uit Nederland, een uit begin jaren negentig uit Griekenland. Niet kapot te krijgen; ze zijn doorleefd en waardig oud geworden. Maar ik probeer al jaren een duurzame zwarte broekriem te kopen en dat is een moeilijk artikel. ‘Echt leer’ staat er meestal op, en het ruikt ook naar leer. Maar die geur komt waarschijnlijk uit een spuitbus, en het lijkt wel of verpulverd leerafval tot een nieuw materiaal is samengekit. Binnen de kortste keren ziet het er groezelig uit en na een poosje valt het gewoon uit elkaar. Dat geldt natuurlijk voor het aanbod van de riemenverkopers op de markt, maar helaas ook voor de traditierijke leer- en kofferwinkel hier in de stad. Een dure riem dan? Die heb ik ook wel eens gekocht, maar daar schiet je niets mee op. Fijn dun leer van buiten, nog fijner aan de onderkant, textielig binnenwerk, en het geheel dan met keurige steken aan elkaar genaaid, ja dat ziet er sjiek uit. Maar dat dunne leer en die naden vergaan snel, en dan loop je met een kapotte riem die zelfs niet de charme van het proletarische te bieden heeft. Misschien eens een cowboywinkel proberen dan? Of iets vegaans?

Zelf samenzweren

Bent U het ook zo zat, altijd maar van de media afhankelijk te zijn voor uw fake news? Te wachten tot zij U uit de doeken doen, dat miljoenen Afrikanen Nederland zullen overnemen, dat journalisten door extreemlinkse aliens worden aangestuurd, dat een kongsi van miljardairs ons verzwijgt dat er een nieuwe ijstijd ophanden is, of dat het kalifaat binnenkort zijn hoofdkwartier naar Den Haag verplaatst?

Dankzij een project van enkele Duitse en Oostenrijkse omroepen kunt U nu zelf actief worden en uw eigen samenzweringstheorie opzetten. Het blijkt kinderlijk eenvoudig. Opleiding of kennis van zaken zijn er niet voor nodig; in dit geval echter wel kennis van het Duits. U klikt www.dieweltherrschaft.net aan en al na tien minuten kunt U bij voorbeeld met uw vrienden op Facebook delen dat uit geheime studies blijkt hoe katten, die intens fascistische dieren, door manipulatie van de media de democratie om zeep willen helpen. Of dat tandartsen binnenkort de Derde Wereldoorlog laten uitbreken.

Experten sind sich einig: Das Ende ist nah!

Oud

Het is zover: ik ben oud geworden. Laat ik wat batterijtjes kopen voor het keyboard, dacht ik, dat het niet onverwacht zonder energie zit. Er moeten er zes in, ik kocht een pakje van acht. Bij thuiskomst bleken er al drieëndertig AA-batterijtjes en vier grotere in voorraad te zijn, nog afgezien van de oplaadbare. Meer batterijen dan ik ooit zal opgebruiken; als de wereld zal zijn ondergegaan brandt bij mij nog een LED-lampje.

Het plankje naast de batterijen is de afdeling brillen. Vijf brillenhuizen; laatst had ik nog een nieuw gekocht, omdat ik meende dat ik er een te weinig had. Drie oude brillen om door te kijken; niet meer de goede sterkte, kunnen dus weg. Drie zonnebrillen, onbruikbaar want voor gebruik met contactlenzen en die heb ik niet meer. Goede zonnebrillen, daar kan ik nog iemand een plezier mee doen. Vijf leesbrillen; ook niet meer nodig, want nu multifocaal. Die kunnen naar de vlooienmarkt. Daarentegen is mijn zwembril kwijt en dat is vervelend.

Op andere gebieden zal het er in mijn kasten ook wel zo uitzien. Saneren zal wat lucht scheppen. Maar die verdwenen geheugenfunctie, die komt niet meer terug.

Dik tevreden ben ik echter met de drie brillen die ik gebruik: een voor de verte, een voor de computer en een zonnebril voor in de auto. Al meer dan tien jaar dezelfde sterkte; zo compenseer ik de boven aangeduide verkwisting een beetje. En zo lijkt het of alles toch hetzelfde blijft.

SATB

Zangers zullen deze afkorting herkennen: Sopraan – Alt – Tenor – Bas. Hij staat vaak bovenaan koorpartituren afgedrukt. Dit weekend was gewijd aan koorrepetities: gisteren van 10–21 uur, vandaag van 10 – 16.30. Twee cantates van Bach (27 en 80) en zijn mis in G klein (BWV 235). Nu ben ik dus moe, maar ook wel tamelijk gelukkig. Want ik heb een doorbraak beleefd.

Over de hoge tonen (g, a) kon ik de laatste tijd redelijk beschikken, maar slechts een beperkte tijd. Daarna klapte de keel dicht. Dat kwam omdat de stem van vermoeidheid terugzakte in de borststem, kelig werd. Daarmee kom je maar tot d of e, en dan nog met moeite, dus dan vallen álle hogere tonen uit. Zo ging het gisteren ook weer, en dat is deprimerend, want dan denk je dus dat je nooit verder zult komen. Maar de stem moet helemaal niet meer in de keel, hij moet voor in de mond blijven, dan kun je eindeloos doorgaan. Dat had mijn leraar me al herhaaldelijk uitgelegd, maar zonder dat het tot resultaten had geleid. Gisteren echter, toen na een uurtje repeteren mijn keel alweer met de witte vlag zwaaide, zag het er treurig uit: er zouden immers nog anderhalve dag volgen en wat moest ik dan zingen? Gewoon toch maar de mond open gedaan, en zie aan: na een poosje kwam er weer kopstem uit, ook langere stukken in de hoogte en zelfs coloraturen floepten er gemakkelijk uit. Een wonder had zich voltrokken. Ik zou niet na kunnen vertellen wat ik nu precies anders deed, maar het werkte. Er kwamen wel weer perioden dat het niet werkte, maar een groot deel van deze repetitiemarathon kon ik de gewenste klanken van mij geven.

Een verdere observatie: er zijn in die muziekstukken gedeelten waarin de tenor moet beginnen, of overheerst. Waar je vanuit het niets zonder de SAB een frase ten gehore moet brengen bij voorbeeld, die met een hoge g begint en ook verder hoog gelegen is. Zulke passages komen er natuurlijk bijzonder op aan. Door een mengsel van ijdelheid en verantwoordelijkheidsgevoel wist ik die passages extra goed te doen slagen, hoog of niet. Staat de kopstem eenmaal ter beschikking, dan is hij blijkbaar tot alles te verleiden. Misschien is hij ook wel ijdel. En juist als hij toch moe wordt of het eng begint te vinden aan de top nemen andere stemmen de melodie over en kun je even wegzakken in begeleiding.

De laatste Arabier

De laatste Arabier op aarde

Is no more?

Wil Trump echt het kwakkelende IS gaan versterken door Raqqa binnen te vallen? De laatste tijd was IS al aardig aan het afbrokkelen, terwijl al-Qaeda juist weer opkrabbelt. Een vernietigingspoging met hulp van miljarden dollars en heel veel herrie zal IS versterken; het zal zich nog uitgebreider gaan vestigen in de Sahara, Libië, de Filippijnen. Dat wordt onder andere mogelijk doordat Trump met veel bravoure zijn stap heeft aangekondigd. Het duurt dan altijd nog even voordat de eerste bommen vallen zodat die jongens ervan tussen kunnen.

En hoe zullen de VS eruit zien, als ze met nog meer kanonnen op een mug gaan jagen? De wereld zal ze uitlachen. Behalve de slachtoffers natuurlijk. Nabestaanden en overlevenden zullen meer dan ooit geneigd zijn zich bij een terroristische organisatie aan te sluiten.

Zakkam

Nee, die kocht ik niet meer, die zakkammen van € 4,95. Door de jammerlijke staat van de huidige zakken was ik er al drie kwijt geraakt; dat werd te duur. Daarom had ik een kleine kam van goede kwaliteit gekocht, die in mijn portemonnee paste. Tenslotte gebruik ik zo’n ding maar zelden. Onkwijtraakbaar, dit kammetje van 10 cm, behalve bij een roofoverval. In het ziekenhuis was ik het echter toch kwijtgeraakt. Gisteren vond ik het terug: het zat in het etui van de e-reader, die ik nu gebruik om Alfred Birney, De tolk van Java te lezen (aanrader!). Ik moet erg ziek zijn geweest.

Maar in die tussentijd, toen het ding dus weg was, heb ik herhaaldelijk bij drogisten of in supermarkten mijn ogen over het kammenrek laten glijden om een nieuw kammetje te verwerven. Welnu, de maat van 10 cm. was helemaal nergens te bekennen, maar wat erger was: ik zag alleen maar prullenboel: scherpe tanden, zichtbaar vergankelijk materiaal. Ze waren dan ook veel goedkoper dan die goede kammetjes van € 4,95, die nu misschien € 5,95 hadden moeten kosten. Eén firma had die boel blijkbaar in handen, je zag in al die zaken hetzelfde display met kammen, borstels e.d., maar allemaal om treurig van te worden. Ook hier dus dat verval van kwaliteit, omdat de mensen die te duur vinden: we zagen het al bij zo veel producten. Ja, kwaliteit kost geld: toen ik ze ging verliezen vond ik die kammetjes ook te duur. Maar dat hing weer samen met die lullige broekzakken, die zo worden gemaakt dat een mens volgend jaar alweer een nieuwe broek moet kopen. Mode, weet U wel.

Wat heb ik een hekel aan de derde-wereld-achtige rotzooi die ons wordt opgedrongen!

Belangrijk

Soms denk ik even — maar ik durf het nauwelijks te denken en het moet onder ons blijven — soms denk ik dat ik in plaats van vrijblijvende stukjes over hap-snap-onderwerpen, die het karakter van een aardigheidje hebben, iets samenhangends en dwingends zou moeten schrijven over iets wat er werkelijk toe doet: de koloniale geschiedenis. Want het is mijn overtuiging dat de malaise die in Nederland om zich heen grijpt wordt veroorzaakt door twee zaken: de verdwijning van het christelijk geloof en het ‘vergeten’ van het koloniale verleden. Zowel de malaise als een perspectief op een remedie heeft Nederland gemeen met de ex-koloniale mogendheden om ons heen.
.
Waarom is dit idee zo gewaagd, voor mijn doen? Omdat het zou betekenen dat ik in Nederland moest wonen, dicht bij de bibliotheek van Leiden en de archieven van Den Haag. Hier kun je zulk werk niet doen.

Dan zal Mozes zingen

Het systeem van de werkwoordstijden is niet in alle talen hetzelfde. Dat kent U uit het Engels. ‘He has worked for our company for three years’ betekent: ‘hij werkt sinds drie jaar/al drie jaar voor ons bedrijf,’ en niet ‘heeft gewerkt’. Hij werkt er namelijk nog steeds.

Een voorbeeld uit het Nieuwe Testament: In de lofzang van Maria zingt zij o.a.: esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes. Ik zeg het nu maar in het Latijn, want het oorspronkelijke Grieks bekt niet lekker.¹ In de oude bijbelvertaling is dat: ‘Hongerigen heeft hij met goederen vervuld, en rijken heeft hij ledig weggezonden.’ Dat is correct vertaald uit het Grieks.
In de nieuwe vertaling staat echter: ‘Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg met lege handen.’ Hoewel de oude vertaling recht deed aan het origineel is deze vertaling toch beter. Inhoudelijk klopt het: zoals bekend hebben hongerlijders nog steeds honger en rijken nog steeds poen. Maria bezingt de werkzaamheid van de rechtvaardige koning van de eindtijd, die nog geen feit is, maar waarnaar zij uitziet. Maar dat mag bij een vertaling natuurlijk geen overweging zijn: je moet vertalen wat er staat. De nieuwe vertaling doet echter recht aan het origineel achter het origineel. Het Evangelie zinspeelt op een vers uit de Hebreeuwse bijbel, en daar heet het in Psalm 107:9: ‘Wie dorst had, gaf hij te drinken, wie honger had, volop te eten.’ Daar gaat het over het verleden, dus daar is het perfectum op zijn plaats. Dit is lang niet de enige plaats waar de Hebreeuwse bijbel in de evangeliën doorschemert; die staan stampvol met citaten daaruit, uiteraard in de Griekse vertaling van de Septuaginta (3e eeuw voor Chr.), met alle fouten en misverstanden van dien, en ook verder tonen de Evangelisten zich vertrouwd met de taal van hun Griekse bijbel.

Bekend is bij voorbeeld het bijbelse ‘zie’, zoals het vroeger luidde: ‘En zie, ik ben met u al de dagen… ’ (Matteüs 28:20). In de nieuwe vertaling wordt het terecht weggelaten: ‘ik ben met jullie, alle dagen.’ Dat ‘zie’ was een vertaling van het Griekse idou, ἰδού, wat weer een slechte vertaling was van het Hebreeuwse hinnē, הנה, dat een soort versterker, nadruklegger is. Het vestigt de aandacht op het volgende woord of een hele zin of een nieuw onderwerp; maar je hoeft niet te ‘kijken’.
Ook ‘en’ is in de nieuwe vertaling weggewerkt. In het Hebreeuws beginnen heel veel zinnen met ‘en’. Bij ons niet, dus weg ermee.

In de Hebreeuwse bijbel bestaat ook zoiets als een profetisch perfectum. Dat drukt handelingen, gebeurtenissen of toestanden uit die de spreker als voltooid wenst weer te geven, ook al moeten ze nog plaatsvinden. Hij doet dat omdat hij er zeker van is, dat zij zullen intreden. Dit profetische perfectum komt vaak voor en staat bij voorbeeld in het bekende vers Jesaja 7:14: ‘De jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem Immanuël noemen’.²
– ‘is zwanger’: hārā, in het Hebreeuws perfectum, ‘is zwanger geworden’.
– ‘zal spoedig baren’: yōlèdèt, tegenwoordig deelwoord, dat vaak de nabije toekomst aanduidt.
– ‘[zal] noemen’: qārāt shemō, perfectum: ‘zij heeft hem genoemd’.
De vertalers hadden hier een makkie: ‘is zwanger’ klinkt niet zo erg naar verleden als ‘is zwanger geworden’. ‘Zal spoedig baren’ is gerechtvaardigd door het tegenwoordig deelwoord; ‘en noemen’ lift mee op het ‘zal’ van ‘zal baren’. Met twee perfecta in het Hebreeuws toch vertaald als toekomst; goed gelukt.

In het Matteüs 1:23-25 wordt dit vers vrijwel letterlijk geciteerd uit de Griekse vertaling van de bijbel: ‘De maagd zal zwanger zijn en een zoon baren, en men zal hem de naam Immanuël geven.’ De Septuaginta-vertalers hadden het profetische perfectum al in toekomende tijd veranderd.³

Van de Hebreeuwse werkwoordstijden moet ik verder maar afblijven; ik weet er niet genoeg meer van. Want nu schiet me het lied van Mozes te binnen: het volk Israël was droogvoets door de Rode Zee getrokken en ‘toen zong Mozes […] dit lied ter ere van de Heer: […]’ (Exodus 15:1) En daar is het juist omgekeerd: daar staat een imperfectum: āz yashīr moshè … . Wat is dat nou weer?

Nog iets anders is, dat exegeten ervan kunnen maken van ze willen. Ik herinner mij een rabbijn, bij wie ik eens les genomen had. Die betrok die woorden op de toekomst: ‘Dan zal Mozes zingen …’. Met glanzende ogen stond hij voor het raam, alsof hij door de Churchillaan de Messias al aan zag komen.

Waarom wilde ik deze mij vreemd geworden stof bekijken en overdenken? Als vooroefening voor iets wat wél op mijn vakgebied ligt: het systeem van werkwoordstijden en -aspecten in de koran, dat nogal afwijkt van dat van het gewone Arabisch en dat ik nog steeds niet begrijp. De collega’s blijkbaar ook niet: de koranvertalingen rommelen maar zo’n beetje aan. Vaak staat in het Arabisch van de koran een perfectum waar toch kennelijk sprake is van heden of toekomst.

Heeft de koran ook een profetisch perfectum, vroeg ik mij ineens af, of misschien een poging daartoe? Nu zijn er drie mogelijkheden: 1. Ik heb een vruchtbaar idee, dat waard is het uit te werken. 2. Of het is een onzinidee, dat in de vuilnisbak hoort. 3. Of het is al lang en breed bestudeerd; dan moet ik de vakliteratuur opslaan. Dat heb ik vroeger nooit gedaan: het onderwerp had nooit zo mijn belangstelling. Indien 2. of 3. van toepassing is, spijt het me toch niet dat ik het gedacht heb. Beter zelf iets bedenken dan alles nakauwen.

NOTEN
1. Lukas 1:53: πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλεν κενούς.
2. Jesaja 7:14: הִנֵּה הָעַלְמָה הָרָה וְיֹלֶדֶת בֵּן וְקָרָאת שְׁמוֹ עִמָּנוּ אֵל. Ik zou ‘weldra’ zeggen i.p.v. ‘spoedig’; dat vind ik beter Nederlands. ‘Binnenkort’ kan ook.
3. De jonge vrouw is in het Grieks een maagd geworden. Septuaginta: ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ. Matteüs 1:23-25: idem, maar καλέσουσιν i.p.v. καλέσεις. ‘men zal […] geven’: de afwijkende vertaling gaat terug op de eigenaardige vorm qārāt in het Hebreeuws; te verwachten was daar geweest qār^eā. De Septuaginta heeft qārāt begrepen als qārātā, ‘jij hebt genoemd’ en als futurum vertaald: καλέσεις, ’jij zult noemen’. De evangelist wist daarmee kennelijk geen raad en heeft het veranderd in καλέσουσιν ‘zij zullen noemen; men zal noemen’.

Sluiers in Egypte: lachen om het idee

Uit een toespraak van Gamāl ‘Abd al-Nāṣir, president van Egypte, ± 1960:

‘In 1953 wilden wij werkelijk samenwerken met de Moslim Broeders als het een echte, fatsoenlijke partij zou worden. Ik had een ontmoeting met het hoofd van de Moslim Broeders. Hij ging zitten en stelde eisen. Wat wilde hij? Het eerste wat hij verlangde was de invoering van de versluiering (ḥidjāb) van de vrouw in Egypte. En dat iedere vrouw die op straat loopt een sluier (ṭarḥa) draagt. (luid gelach van het publiek) Iedere vrouw op straat! (stem uit het publiek: “Laat hij er zelf een aantrekken!” Gelach en langdurig applaus.) Ik zei tegen hem: “Als we dit zouden invoeren zouden we terugkeren naar de tijd van al-Ḥākim bi-Amr Allāh [969–1021], die de mensen verbood overdag … en ’s avonds rond te lopen. (gelach) Naar mijn mening moet iedereen in zijn eigen huis in deze zijn eigen regels vastleggen.” Maar hij zei: “Nee, u als regeerder bent verantwoordelijk.” Ik zei tegen hem: “Mijnheer, u hebt een dochter die studeert aan de Medische Faculteit, en die draagt geen sluier. (luid gelach) Waarom laat u haar geen sluier dragen? Als u niet in staat bent één meisje een sluier te laten dragen, hoe wilt u dan dat ik er tien miljoen een sluier laat dragen?”’(gelach en applaus)