IJskoud

Beste gasten
Het is NIET toegestaan hier te gaan zitten.
De consumptie van ijs is binnen een cirkel van 50 meter volgens verordening verboden.
Hartelijk dank.

=============================

Het beste ijs van Marburg is waarschijnlijk te krijgen bij de ijssalon Aroma. Je kunt daar een heerlijke coupe bestellen op het terras. Je kunt ook een eenvoudig ijsje van een of twee bolletjes kopen, maar dat mag niet op het terras genoten worden. Dat is begrijpelijk, en dat is overal zo. Maar bij Aroma mag je je ijsco ook niet nuttigen op het stoepje of geleund tegen de balustrade aan de overkant van de straat. Vijftig meter moet je lopen met je pauperige bolletje; alsof bij dit weer dan niet ieder ijsje al gesmolten zou zijn …
.
Juridisch zal het in orde zijn zo, want de Anneliese-Pohl-Allee en het enige meters dieper liggende ‘strand’ zijn niet van de gemeente, maar het eigendom van Pohl, waartoe ook Aroma behoort. Het blijft echter een koud gedrag jegens de klanten.

Nieuwe band

Daar ligt hij dan, mijn trouwe kameraad, in de zak voor het oud papier. De Engelse Wehr, met wie een dertigjarige vriendschapsband mij verbond.

Is dat schrikken! Maar nee hoor, het valt mee: het is alleen de band. Die was er door het vele gebruik afgevallen. Gebruik vooral vroeger in Nederland, want hier in Duitsland neem ik natuurlijk de Duitse versie. Maar met mijn huidige project is de Engelse weer aan de beurt. Het kon zo niet langer: hij is naar de boekbinder geweest en voor de som van € 23,20 is hij weer ingebonden en ziet eruit als nieuw, alsof er nooit in gebladerd was. Een vriendelijk prijsje, nietwaar? Het was ook een heel vriendelijk, ouderwets mensenbedrijf.

Golf

Het ‘debat’ dreigt af te dwalen van mondkapjes richting golf. Hebben of krijgen we nu een tweede golf? Of pas in de herfst? Maar de ene golf is de andere niet. En wanneer is een golf een golf? Wat is een golf precies? Enzovoort.
.
Een Duitse viroloog heeft een mooi woord van stal gehaald, dat ieder debat over dit onderwerp aangenaam zal verkorten. Volgens hem is er sprake van een Dauerwelle. Die blijft maanden lang zitten, tot we ingeënt zijn. Jammer dat het woord in het Nederlands niet lekker valt. Maar omdat Nederlanders nooit bang zijn voor wat Engels kan ook de woordgroep permanent wave worden gebruikt.

Titels spreken boekdelen

Ademen met hindernis

Terugfietsend uit de stad merkte ik pas halverwege dat ik mijn mondkapje nog op had. Even laten zitten maar tot thuis, dat is wel zo handig.
Zo’n kapje bemoeilijkt de ademhaling een heel klein beetje, je merkt het nauwelijks. Dat bemoeilijken is goed voor de conditie, hoewel het in dit geval te weinig is om echt aan te tikken.
.
Op zangles heb ik geleerd bij wijze van oefening mijn ademhaling aanzienlijk sterker te bemoeilijken met behulp van een blubberflesje met water (officieel: Lax Vox), waarin je ademt tegen de waterdruk in. Het principe: als je iets tegen een weerstand leert te doen, gaat het later zonder die weerstand makkelijker.
.
Sporters kennen dit principe ook en trainen soms met mondkapje, maar dan één waarin een flinke weerstand is ingebouwd. Dat is zwoegen! Als dan het uur van de wedstrijd daar is presteren ze beter.
.
Zo‘n sportmondkapje is duur (€ 100,-!) en ziet er stoer uit. Zou zoiets onze mondkapjesweigerende branieschoppers misschien over de streep kunnen trekken? Je mag je kleren erbij uittrekken, maar het hoeft niet. Hopelijk wordt het binnenkort een trend en een statussymbool.

Vergeten Oudheden: Syrisch

Hiernaast ziet u een stukje tekst in het Syrisch-Aramees, of kort gezegd: in het Syrisch  (Engels: Syriac). Dat is een Aramese taal en niet te verwarren met het Arabisch dat tegenwoordig in Syrië wordt gesproken. Ook het schrift is niet Arabisch.
Ik heb die tekst zelf getypt op de computer, omstreeks 1990. Toen konden dat nog niet veel mensen. Nu zou ik het niet meer kunnen, en sterker nog, ik kan hem ook niet meer lezen. Wat er staat blijft dus een raadsel.
Ik was al ruim over de veertig toen ik Syrisch leerde, en dat zal een reden dat ik het vergeten ben. Bovendien vond ik Syrisch niet leuk. Onaangename schriftsoorten, een flodderige grammatica, lullige voegwoorden, talloze leenwoorden, kortom: een bastaard van een taal. Ik was immers de onverbiddelijke strengheid van het kunstmatige Klassiek-Arabisch gewend. Daar kwam in die tijd nog bij, zoals bij alle minder gangbare talen, dat de leermiddelen gebrekkig waren.
.
Minder gangbaar? In de Oudheid was Aramees zeker niet minder gangbaar. Het had een enorm verspreidingsgebied: in Palestina, Syrië, Irak en Noord-Arabië werd het gesproken, in delen van Iran was het een schrijftaal, soms ook in Egypte. De taal die gewoonlijk Aramees wordt genoemd, wordt met Hebreeuwse letters geschreven. De beroemdste spreker was Jezus, al hebben we maar een paar Aramese woorden van hem.¹ Enkele delen van de Bijbel zijn in het Aramees geschreven, en verder veel joodse teksten: bijbelcommentaren en de beide Talmuds. Het Aramees wordt dus altijd wel bestudeerd. Het christelijke Syrisch, dat in principe dezelfde taal is, alleen met ander schrift geschreven, kwam wat later op, zo vanaf de tweede eeuw. Dat is goeddeels in vergetelheid geraakt en komt pas de laatste tijd in heel kleine kring weer te voorschijn. Er zijn nu ook wat betere leermiddelen.² Ook Syrisch was zeer wijd verbreid, tot ver in Centraal-Azië en Zuid-India: er is een zeer grote literatuur in, die echter zelden gelezen wordt. Voor het ‘Westen’ maakt Syrisch deel uit van het grote veracht- en vergeet-program: het wordt niet meer van belang geacht, de boeken staan te verstoffen in bibliotheken.
.
Voor de studie van de Late Oudheid is het Syrisch echter onontbeerlijk. Ik meende het destijds te moeten leren vanwege mijn studie van de vroege Islam. Dat er bij mij toen niet veel van terecht kwam doet aan die noodzaak niet af. De islam ontstond immers in een Syrische omgeving, en die kan niet straffeloos verwaarloosd worden. Geen koranstudie, geen studie van het leven van de Profeet zonder Syrisch!
Ook is Syrisch van belang voor de wetenschapsgeschiedenis. Filosofische en wetenschappelijke teksten uit de Griekse Oudheid werden in het Syrisch vertaald, en van daaruit weer in het Arabisch, waar zij aan een stormachtige nieuwe omloop begonnen.
En verder is Syrisch gewoon om te lezen. Ik had vroeger geen zin in al die kerkelijke teksten, maar onder de enorme hoeveelheid boeken zijn er ook andere, die wel prettige lectuur vormen. Bij voorbeeld de reisverslagen van monniken die door Centraal-Azië reisden. (Overigens is het Mongoolse schrift ook Syrisch, maar dan op zijn kant gezet.)
.
Oudheidkunde³ zonder Syrisch gaat dus eigenlijk niet. Vroeger dacht ik altijd: als machines ons werk overnemen blijft er meer tijd voor studie, maar het omgekeerde blijkt het geval. Gelukkig zijn er nog gepensioneerden die iets kunnen doen. Als hun geheugen niet te zwak is.

NOTEN
1. Eloi Eloi lama sabachtani, effatha en talita kumi.
2. Een mooi boek over het Aramees, met een flink hoofdstuk over het Syrisch, is Holger Gzella, De eerste wereldtaal. De geschiedenis van het Aramees, Amsterdam (Athenaeum) 2017.
3. Voor mij houdt de Oudheid nogal laat op. Daarover later misschien eens.

(De volgende afbeelding hoort bij Reactie nr. 4)

Mini-herinnering: Horen bij

In 2008 bezocht ik M. nog eens, in Griekenland. Op een dag moest ze naar een begrafenis en stelde voor dat ik mee zou komen. Dat deed ik, en ik belandde niet op een begraafplaats, maar in een orthodoxe kerk, waar onbeschrijfelijk mooi werd gezongen. De overledene werd door het koor regelrecht de hemel in gedragen. Na afloop kreeg iedereen een flinke slok cognac te drinken. Geen denken aan die te weigeren natuurlijk, het was blijkbaar een ritueel.
Vervolgens vertrok een kleine groep van de begrafenisgangers naar een restaurant voor een maaltijd: de nadere familie. Daartoe behoorde ook M. en ik moest meekomen, ofschoon ik de overledene niet had gekend en ook verder niemand kende.
Die mensen wisten natuurlijk wel dat ik allang niet meer met M. samen was, maar ik werd zó vanzelfsprekend geaccepteerd en opgenomen en warm gekoesterd in het gezelschap dat ik me haast lid van de familie voelde; het was ontroerend.
.
Toegang via. En hoe moeilijk, zo niet onmogelijk zou het zijn geweest als buitenlander zónder M. toegang te krijgen tot deze kring, of tot enige andere groep mensen in het zeer gesloten Griekenland! Alleen vloeiend Grieks spreken had daarbij misschien kunnen helpen, maar dat middel stond niet ter beschikking.

Debat

In mijn woonplaats in Midden-Duitsland is de Nederlandse televisie gelukkig niet te ontvangen. Dat scheelt een hoop geouwehoer. Naar ik uit de pers en de asociale media begrijp, zijn er vaak praatavonden te beluisteren. Men laat bij voorbeeld deskundigen over een bepaald onderwerp discussiëren met mensen die van het onderwerp totaal geen benul hebben. Het echoot dan een hele tijd na in de andere media en dat heet ‘het debat’. Een beetje zoals in de Oudheid: gevechten tussen verschillende diersoorten in een arena.
.
Er was twintig jaar lang een debat over de islam. Hoewel ik door mijn vroegere werk nogal wat met de islam te maken had, heb ik nooit begrepen waar dat over ging. Dit debat werd door uitsluitend onwetenden gevoerd. Niemand stak iets op of veranderde van mening, niemand wist wie dan ook te overtuigen. Geen grotere kennis, geen beter inzicht, alleen gepraat. Maar wel schadelijk voor moslims, want die werden hoe dan ook als negatief afgeschilderd, en bovendien: alleen al het onderwerp van een debat zijn, waaraan je zelf niet mag meedoen is vernederend.
.
Toen kwam het Zwarte-Pietdebat, dat ook alweer jaren gaande is. Dat had tenminste een duidelijk onderwerp. Piet ja of Piet nee, moet hij zwart zijn of juist niet? Dit debat had, hoewel breedsprakig en stomvervelend, wel een zeker resultaat: de zwartheid van Piet is nu duidelijk op zijn retour. Maar de debattanten waren nog niet klaar: het Zwarte-Pietdebat mondde uit in een debat over racisme in het algemeen, dat nog volop aan de gang is. Waar moet dat dan over gaan? Zijn er werkelijk mensen die willen debatteren over de vraag die ik ergens aldus geformuleerd zag: ‘Moeten zwarte mensen als gelijke mensen behandeld worden, ja of nee?’ Ik zou eerder denken dat er geen debat, maar werkoverleg nodig is over hoe Art. 1 van de Grondwet in de praktijk kan worden gebracht en racisme dus zo effectief mogelijk bestreden kan worden.
.
Verdere onderwerpen van debat waren of zijn: vluchtelingen, massa-immigratie, klimaatverandering en antisemitisme—dat vaak als iets anders dan racisme wordt beschouwd.
.
En dan is er nu het mondkapjesdebat. Was er alle tijd om over de islam of Zwarte Piet te ‘debatteren’, die tijd ontbreekt wanneer het gaat om corona-bestrijding. Haast is nu geboden. Het gevaar bestaat namelijk dat men zich letterlijk doodleutert, gadegeslagen door miljoenen wereldburgers, die hun spotlach of grijns barmhartig achter hun mondkapje verbergen.

Gezicht laten zien

Byzantijns

In de nieuwsberichten kwam de Aya Sofya weer eens langs , ‘die gebouwd werd als Byzantijnse kerk’.
.
Het oostelijk deel van het Romeinse Rijk wordt vaak het Byzantijnse Rijk genoemd, zeker als het betrekking heeft op dat rijk na de ondergang van het westelijke deel in 476. Daarna bestond het Oostromeinse Rijk nog bijna duizend jaar. De officiële taal was Latijn tot 610, daarna werd het Grieks. De (dunne) bovenlaag der Romeinse burgers sprak vanouds al Grieks.
.
Byzantium is een oude naam voor het huidige Istanbul. Het was een middelgrote provinciestad, tot het in 330 door keizer Constantijn sterk vergroot werd, en omgedoopt tot Nova Roma en iets later tot Constantinopolis; het werd ommuurd en als zijn residentie ingericht. Het is niet juist een rijk te vernoemen naar een stad die al was opgeheven en nooit rijkshoofdstad was geweest. Historici weten dat natuurlijk, maar menigeen heb ik horen zeggen dat ze ‘om praktische redenen’ toch maar bij Byzantijns bleven. Eén zo’n praktische reden zal zijn dat de benaming in Europa nu eenmaal traditie heeft, zoals wij Japan ook Japan noemen, en niet Nippon. Maar een andere is dat men othering wil bedrijven, en daarom irriteert die benaming. Door dat rijk Byzantijns te noemen neem je er afstand van. Weg ermee: het Romeinse Rijk, zaliger nagedachtenis, was óns rijk! Dat andere hoort niet bij ons, dat is het Oosten, een schilderachtige, rare, onbegrijpelijk andere wereld, die je niet serieus hoeft te nemen en die ons behalve ketterijen en curieuze anekdotes niets te bieden heeft. Terwijl dat rijk zichzelf wel het Romeinse Rijk noemde.¹ Niet ‘de opvolger van het Romeinse Rijk’, nee, dat rijk zélf. De inwoners beschouwden zich gewoon als Romeinen en de omringende volkeren noemden hen ook zo.
.
De Wikipedia, en natuurlijk talloze andere populaire publicaties, zijn wat in verwarring. Dat Byzantijnse Rijk zou in 330 gesticht zijn, met de stichting van Constantinopel (en dus juist de sloop van het oude Byzantium). Volgens anderen loopt de vroegste periode van het Byzantijnse rijk van 300 tot 650; dan bestond het al vóór Constantijn. Zou het zinvoller zijn, als het dan toch moet, 395, het jaar van de rijksdeling, het stichtingsjaar te laten zijn? Nee, ook dat is onzin. Er zijn ook mensen die het ruim na de ondergang van het Westromeinse Rijk laten beginnen. De verwarring is natuurlijk te verklaren uit het feit dat er nooit een rijk heeft bestaan dat zich Byzantijns noemde.
.
Wat betreft de Aya Sofya nog twee opmerkingen:
– Ik heb wel eens prenten uit de achttiende eeuw gezien waaruit bleek dat de iconen toen nog niet overgekalkt waren. Dat moet dus een later idee geweest zijn.
– De transformatie tot museum in 1934 is een rijkelijk ‘byzantijnse’😀 affaire geweest waarin Turks geldgebrek, internationale politiek en vermogende Amerikaanse kunstminnaars een grote rol gespeeld hebben. Daarover kunt u bij voorbeeld dit artikeltje lezen.

NOOT 1: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων (Vasilía ton Roméon, Koninkrijk der Romeinen) of Ῥωμαικὴ Αὐτοκρατορία (Romaikí Aftokratoría, Imperium Romanum). De moderne Grieken spraken tot diep in de negentiende eeuw ook van Romeins; daarna namen ze onder Westeuropese invloed de term Byzantijns over.