Sommersingen

Dat was een mooie dag gisteren: liederen van Mendelsohn, Hense, Hindemith en Williams geoefend. Dezelfde als vorig jaar; toen kon er wegens corona geen concertje worden gegeven; nu wel, in mei. Maar het programma bleek iets te kort, zodat er werd besloten nog iets aan toe te voegen. Een stuk van Rutter, beèèh; dat bederft voor mij de pret een beetje. Een knappe koordirigent is Rutter, en hoe hij moet componeren weet hij ook best, maar wat heb ik de pest aan dat gladde, laatchristelijke gezwijmel van hem. Seicht is het Duitse woord daarvoor.
In september komt Sommersingen 2.0 met een nieuw programma.

Teloorgang

De buurt gaat wel achteruit zeg! Vanochtend bleek bij de supermarkt naast mijn wagentje een Rolls Royce Cullinan geparkeerd te hebben. Een paarse, in SUV-formaat, met Marburger kenteken. Zeker van een Biontech-baron. Maar hij is eenvoudig gebleven, hij doet zijn boodschappen zelf. Of zou dit het boodschappenwagentje van mevrouw zijn?
Ik moest die wagen even opzoeken; zoiets had ik nog nooit gezien. Niets symboliseert de teloorgang van Groot-Brittanië beter dan dit koekblik-royaal.

Regen brengt zegen

Na maanden van droogte wordt eindelijk het grondwater eens behoorlijk aangevuld. De Edersee bevat nu voor 81% water; dat was nog heel lang onder de twintig. Alleen lopen en fietsen is wat lastig zo.

Mini-herinnering: godsvrucht op de WC

Een mini-herinnering kan tientallen jaren teruggaan, maar ook enkele weken. Onlangs hadden we een kerstconcert in de grote zaal van de evangelical hogeschool Tabor te Marburg. Die zaal was prettig ingericht en weelderig verwarmd, iets té warm zelfs. Niets wees er op de christelijkheid van de omgeving. Maar ineens schiet het me te binnen: kort voor aanvang ging ik even naar de WC en ziedaar: op de deur van iedere cabine stond een bijbeltekst. Ik zat daar tegenover een vers uit 1 Thessalonicensen; welk precies ben ik vergeten. Even nagekeken: ook op alle andere deuren stond een tekst, telkens een andere.

Mini-herinneringen: miljardairs in Marburg

In 2009 verkeerde ik een dag in de nabijheid van een Arabische miljardair, ik weet niet meer uit welk land. Zijn bedoeling was te kijken of wij, samen met de farmaceuten, door hem gefinancierd onderzoek konden doen over middeleeuwse Arabische samengestelde recepten tegen kanker. De man bezat twee farmaceutische fabrieken in Zwitserland en verwachtte daarmee te kunnen scoren. Er is niets van terecht gekomen, maar zijn bezoek gaf mij gelegenheid te zien hoe een miljardair leeft. Secretaris, limousine, vijfsterrenhotel, dat geloof ik allemaal wel, maar het interessante was vooral te zien hoe slaafs en kwijlend van begeerte iedereen met hem omging. En dat waarschijnlijk dag in dag uit; het leven van een miljardair moet stomvervelend zijn.

Een paar jaar later kwam er een hele delegatie uit Qatar. Er zou gekeken worden of het onderzoek over de islam door Qatar gefinancierd kon worden Ik was daar erg op tegen en vond het oliedom: alsof zulk onderzoek nog mogelijk zou zijn als het door een streng islamitisch land gefinancierd werd. Maar ook hier gekwijl bij de gedachte aan geld. Eventueel was ik bereid geweest de zaak zachtjes te saboteren, maar dat hoefde niet, want die saboteerde gelukkig zichzelf. De universiteit had de fout gemaakt deze mensen onder te brengen in een keurig drie- of viersterren-hotel, terwijl zij natuurlijk op zijn minst vijf sterren gewend zijn. De klacht werd gehoord dat het hotel geen airconditioning had. Nee, in ons milde klimaat was dat ook nergens voor nodig, maar Qatarezen zijn nu eenmaal gewend dat ze zonder airco het loodje leggen. Een universiteit heeft geen budget voor bezoekers in vijfsterrenhotels; maar in dit geval hadden ze een uitzondering moeten maken. Een klein visje uitgooien om een grote te vangen; zoiets. 

Een tweede incident was het bezoek aan het historische raadhuis, waar ze door burgemeester en wethouders ontvangen werden. Hun vliegtuig was te laat, zodat ze net de tijd hadden gehad hun koffer in dat hotel neer te zetten en dan naar het raadhuis te snellen, dat er vlak bij is. Daar wachtte hen onbedoeld een vervreemdende ervaring; mij zelf overigens ook, want ik was nog nooit in die historische zaal geweest. Er hing een enorm schilderij, voorstellende een trap der leeftijden, in het midden waarvan een schaars geklede, struise blonde vrouw haar baby de borst zat te geven. Verder stapten er wat naakte kinderen en een naakte man in rond. Mijn eerste gedachte was: een Nazi-verheerlijking van het blonde Duitse lichaam en de vrouw als moeder; waarom hebben ze dat ding nooit weggehaald? Van een speechende wethouder hoorde ik echter hoe het zat: het was een schilderij van de hier welbekende Carl Bantzer en het was kort vóór 1933 geschonken door een joodse mecenas. Daarom kon het dus niet verwijderd worden. De wethouder was zo vriendelijk dit de bezoekers even uit te leggen. Stel u eens voor: een groepje Qatarezen, vers uit het vliegtuig, dat hiermee geconfronteerd werd. Een cultuurschok van de eerste orde. Porno, joodse smeerlapperij, zullen ze hebben gedacht; waarom moeten wij dit zien?

Wel werd na afloop van de ontvangst een heerlijke maaltijd geserveerd: het allerlekkerste buffet dat ik ooit in Marburg heb genoten, van een caterer helemaal uit Kassel, met veel lamsvlees. Maar dat vermocht de twee slechte indrukken niet uit te wissen en het is nooit wat geworden met die financiering uit Qatar. Voor mij een opluchting!

Godgeleerdheid in Marburg

Voor het kerstconcert van het grote koor waar ik ook in zing is een location gevonden. Het is de grote hal van de Evangelische Hogeschool Tabor, bovenop de heuvelrug schuin achter mijn woning. Een echte halleluja-garage (dixit Daniel), verwarmd en wel. De naam Tabor is natuurlijk ontleend aan de berg Tabor in Palestina, waar volgens een oude overlevering de transfiguratie des Heren plaatsvond.

Ik wist wel dat daar evangelische (evangelical) christenen zitten, maar dat ze een echte hogeschool hebben, die tot academisch erkende titels opleidt, wist ik niet. Dat betekent dat je op drie manieren theologie kunt studeren in Marburg. Aan de universiteit heb je de eerbiedwaardige evangelische (protestantse) theologie, in 1527 de reden om deze universiteit te stichten, en sinds 1963 de riant behuisde katholieke theologie, een vestiging van het bisdom Fulda. Beide zijn royaal voorzien van hoogleraren, ruimten, bibliotheken enzovoort, maar niet zo zeer van studenten. Geeft niet, want ze worden betaald uit de kerkbelasting, en de katholieken misschien ook nog vanuit het bisdom. Aan de universiteit is het onderwijs gratis.

Op de hogeschool in Tabor kost het bijna € 1000 per semester, maar daar vind je dan ook het ware geloof en de christelijke blij-hij-heidschap! Jubelchristendom op zijn Amerikaans. Aan een universiteit is immers nog altijd verdacht veel wetenschap te vinden.

800 jaar Marburg

Onze bijdrage tot de 800-jaar-Marburg herdenking, in de Universitätskirche: muziek van ongeveer achtonderd jaar oud. We hebben prachtig gezongen, al zeggen wij het zelf. Voor het eerst had ik het idee dat ik het kón, op één loopje na. Omdat de uitvoering op zondagmiddag plaatsvond hing er wat restwarmte van de kerkdienst ’s ochtends. Ook de aerosolen van de gelovigen zullen er nog rondgehangen hebben. Dinsdag maar weer even testen.

We werden begeleid door drie fantastische instrumentalisten, wier namen ik hier in herinnering wil houden: Christine Vogel, fiedel en rebec; Sebastian Kausch, fluiten; Yoshio Takayanagi, luit. Vooral de fluitist was geweldig goed. Hij had een aantal (nagebouwde) middeleeuwse fluiten bij zich, proto-blokfluiten dus als het ware, die hij om beurten inzette. Ik weet hoe moeilijk het is aan deze primitieve instrumenten zuivere tonen te ontlokken. Hij had er niet één valse, en dat was pas het begin van zijn prestatie.
Bij deze mensen geen gezeur over de temperatuur in de kerk. De fluitist had een soort elektrisch kussen bij zich waarin hij de fluiten op temperatuur hield en de anderen stemden af en toe even opnieuw.

Ik kreeg een complimentje voor mijn zingen van de luitenist; dat doet me wel wat. Binnen het koor delen we natuurlijk nooit complimentjes uit, en zangleraren en dirigenten gaan uit van het principe: Als ik er niks van zeg is het in orde.

Als altijd voor het archief een lijstje, alleen van de muziekstukken die ik heb meegezongen. Van deze zeer oude muziek zijn er maar weinig opnamen in omloop en dan vaak nog anders dan hoe wij het zongen. De vrouwen zongen nog werken van Hildegard van Bingen en twee oude Hongaarse volksliederen, en de bassen hadden hun eigen bijdragen.

Organa:
Soli nitorem, tenor en alt, geen opname.
(Leoninus?), Fuit homo missus a deo cuius nomen Johannes erat, tenor met basso ostinato, geen opname, eerder vermeld. Lijkt het meest hierop.

Troubadoursliederen:
Penser ne doit vilenie tenor, refrein door sopraan
Bele Douette tenor, refrein door sopraan.

Cantigas de Sta. Maria (Alphonso el Sabio): verschillende opnames geven een indruk, bij voorbeeld deze of deze.
Sovrana li’ ne’ sembianti, sopraan, refrein door tenor, geen opname gevonden
O que a Santa Maria tenor, refrein door sopraan, geen opname gevonden

Ter ere van de H. Elisabeth, Marburgs beschermheilige van achthonderd jaar geleden:
Super regem, bas, met éen obstinaattoon door tutti
Lac fluentis, mel manantis, éen obstinaattoon door tutti
Hospitale constituit, nr. 2, éen obstinaattoon door tutti
Quibus virtus aberat, nr. 4, éen obstinaattoon door tutti
O beata sponsa Christi, tenor
Gaude caelum, terra plaude tutti

Inderdaad heeft de H. Elisabeth ± 1200 in Marburg een ziekenhuis gebouwd en ze is zelf ook in de verpleging werkzaam geweest. Daarom heten nog veel ziekenhuizen Elisabethgasthuis en dergelijke.

De Hongaarse opnamen zijn wat mat. Een veel verbreid misverstand is dat middeleeuwse, en vooral geestelijke muziek altijd etherisch of sereen moet klinken. Niks hoor, die laatste stukken moeten gejubeld worden, en vele andere ook.

Personeelsgebrek

Brood koop ik meestal bij bakkerij S. Dat is een grote keten van bakkerijen; in mijn omgeving zijn er vijf filialen, die ik allemaal wel eens bezoek. Is het niet sympathieker om bij een kleinere bakker te kopen? Ja, maar de kleinere bakkerijen zitten vaak ook in een keten, en van de twee werkelijk zelfstandige zit er een te ver weg en is de andere niet zo goed. Keten of niet, S. heeft toch het beste brood.

In de loop van de tijd heb ik dus heel wat broodverkoopsters gezien. Traditioneel wordt de verkoop in zo’n filiaal namelijk geleid door een mevrouw van een jaar of veertig, vijftig, en zijn de medewerksters meestal jongere vrouwen, vaak meisjes nog. Keurige personen, met goede kennis van de vele broodsoorten die zij verkopen. Blijkbaar gaan ze bij S. eerst op cursus.

Maar bakkerij S. had blijkbaar als zovele firma’s te kampen met personeelstekort. Ze hadden een in het oog lopende advertentiecampagne voor de verkoopafdelingen, en die heeft blijkbaar wat opgeleverd. Er kwamen meisjes met grote oorbellen, of een hoofddoek op. Eerst waren die me niet opgevallen: je ziet tegenwoordig overal meisjes met hoofddoeken, maar bij nader inzien was dit wel een verandering in het personeelbeleid. Eerst waren de verkoopsters namelijk allemaal meelblank en droegen ze geen opvallende sieraden. Nu is er echter een nog duidelijker verandering in het personeelsbeleid: de mannen zijn door het glazen plafond gezakt! Ik heb de afgelopen weken al vijf mannelijke broodverkopers gezien. Twee daarvan zijn gewone, wat matte jongens van een jaar of twintig die ook in een supermarkt hadden kunnen werken. Een andere is een getatoëerde gast die het werk met tegenzin doet. Geen blijvertje, dunkt me. Een andere is een sportief voetbal-type. Niks op tegen, die kan prima brood verkopen, maar is niet het soort mens dat je in een bakkerswinkel zou verwachten. En nummer vijf is ronduit extravagant: een man van een jaar of veertig, gebruinde kale kop, met breed uitgegroeide bakkebaarden, een kunstenaarstype. Een vrolijke kwant, die geweldig veel energie en enthousiasme voor de broodhandel uitstraalt. Broodkennis heeft hij ook in ruime mate. Een aanwinst denk ik. Maar de drie laatstgenoemde mannen waren vóór Corona volkomen ondenkbaar geweest in deze branche. De nood was blijkbaar hoog bij de firma S. en ze hebben heel andere lagen van de bevolking aangeboord. Onbedoelde diversiteit.

Poetin en het kerstconcert

Een kerstconcert gaan we doen in december: één avond in Marburg en één in Ockstadt.

Maar waar in Marburg? Er is nog geen location gevonden, zoals ze hier zeggen. Normaal zouden we dat in een kerkgebouw doen; daarvan zijn er een aantal en die vormen een passende omgeving voor een kerstconcert. Maar nu de energieprijzen de pan uit zijn gerezen worden kerken voor een concertje door de week niet meer verwarmd, of hoogstens tot 12 graden. Dat is zangers met thermo-ondergoed misschien nog net aan te doen, maar een publiek niet en vooral het orkest niet. De orkestleden weigeren hun instrumenten aan zulke onheilzame temperaturen bloot te stellen, of ze krijgen ze niet goed gestemd. Er moet dus naar een niet-kerkelijke ruimte worden gezocht, en daar zijn er niet zoveel van.

In Ockstadt doet dit probleem zich niet voor. Daar staat een joekel van een neo-barokke kerk, door Daniël ook wel een Halleluja-garage genoemd. Deze wordt ondanks zijn omvang constant behaaglijk verwarmd, omdat er een bijzonder orgel in staat, dat zijn eigen eisen stelt aan de temperatuur. Ockstadt is hier bekend om zijn kersen: bijna zwarte, heerlijk zoete kersen. Dat kan haast geen toeval zijn: in het Hessische dialect klinken Kirsche en Kirche hetzelfde. Ik heb het plaatsje eens nageslagen. Het is geen zelfstandige gemeente, het valt onder Friedberg, maar het heeft een eigen Ortsbeirat. Daarvan stemt 75% CDU en 25% FDP. Groenen en socialisten nergens te bekennen. Te vermoeden is dat het een godvruchtige en zeer welvarende plaats is.

Toch moet het mogelijk zijn, bij kou muziek te maken. Een vriendin van me was in Doesjanbe in Tadzjikistan naar de opera geweest en had daar een fraaie Don Giovanni gehoord. Een waardevolle erfenis van de sovjet-periode. Dat gebouw werd helemaal niet verwarmd; de mensen zaten er met dikke truien en jassen aan.

Vaker met de auto

De Duitse regering heeft besloten dat het openbaar vervoer goedkoper wordt (49 Euro-ticket). De bedoeling is de vervuiling door het autoverkeer te verminderen.

Er zal dus meer vraag komen naar openbaar vervoer.

Door gebrek aan personeel en materiaal is het aanbod echter geringer geworden. In mijn straat rijdt de bus nog maar drie maal per uur; dat was vroeger vier maal. Ook het spoor heeft zijn diensten uitgedund. 

Bovendien is het een rommeltje bij het spoor; het spoorboekje klopt niet meer.

—–

Ik ben lichamelijk niet in staat lang te staan, kan dus niet het risico lopen dat er in bus of trein geen zitplaats is.

Ik wil niet in volle treinen of bussen zolang er nog corona heerst.

Ik heb geen zin in de ongewisheden van het spoorvervoer.

Kortom: ik zal vaker van de auto gebruik moeten maken.