Hoe komt het toch, dat de Wijzen uit het Oosten pas een kleine twee weken na de geboorte in Bethlehem arriveerden? Een schilderij van Otto Ubbelohde (1867–1927) maakt duidelijk hoe het zat. Ze zijn eerst een verkeerde ster gevolgd en belandden met hun dromedarissen in Marburg. Het gebouw op de heuveltop links boven is namelijk onmiskenbaar het kasteel van Marburg. Ze zijn niet lang gebleven; zodra zij hun vergissing bemerkten maakten zij zich op naar Bethlehem.
Gisteren hadden we met ons koor voor oude muziek het jaarlijkse Geistliche Konzert. Dat is altijd in november. Met karnaval brengen we wereldse muziek.
We zongen zes toonzettingen van Psalm 116 van omstreeks 1600. Het ging redelijk goed, maar ik ben toch blij dat het voorbij is. Eigenlijk houd ik meer van repetities dan van uitvoeringen. Dit was wel bijzonder ingewikkelde muziek; maar ja, dat vond ik indertijd van Monteverdi ook. We willen misschien geen andere.
.
De volgende stukken stonden op het programma. Als altijd waar mogelijk een You Tube-opname erbij, die dus niet van ons is.
– Melchior Franck (1579–1639), Psalm 116.
– Heinrich Schütz (1585–1672), Psalm 116.
– Joh. Hermann Schein (1586–1630), Psalm 116.
– Een compositie uit de synagoge in het oorspronkelijke Hebreeuws, gezongen door de bassen. Geen opname.
– Christoph Demantius (1567–1643), Psalm 116. Geen opname.
– Tobias Michael (1592–1657), Psalm 116. Geen opname.
.
De tekst van de psalm in de Duitse vertaling van Luther:
Das ist mir lieb, daß der Herr meine Stimme und mein Flehen höret; das er sein Ohre zu mir neiget; darum will ich mein Leben lang ihn anrufen. Stricke des Todes hatten mich umfangen, und Angst der Höllen hatten mich troffen; ich kam in Jammer und Not. Aber ich rief an den Namen des Herren: O Herr, errette mein Seele! Der Herr ist gnädig und gerecht, und unser Gott ist barmherzig. Der Herr behütet die Einfältigen; wenn ich unterliege, so hilft er mir. Sei nun wieder zufrieden, meine Seele; denn der Herr tut dir Guts. Denn du hast meine Seele aus dem Tode gerissen, meine Augen von den Tränen, meinen Fuß vom Gleiten. Ich will wandeln vor dem Herrn im Lande der Lebendigen. Ich glaube, darum rede ich; ich werde aber sehr geplagt. Ich sprach in meinem Zagen: Alle Menschen sind Lügner. Wie soll ich dem Herren vergelten alle seine Wohltat, die er an mir tut?
Ich will den heilsamen Kelch nehmen und des Herren Namen predigen. Ich will mein Gelübde dem Herren bezahlen vor allem seinem Volk. Der Tod seiner Heiligen ist wertgehalten vor dem Herren. O Herr, ich bin dein Knecht; ich bin dein Knecht, deiner Magd Sohn. Du hast meine Bande zerrissen. Dir will ich Dank opfern und des Herren Namen predigen. Ich will meine Gelübde dem Herren bezahlen vor allem seinem Volk, in den Höfen am Hause des Herren, in dir Jerusalem. Halleluja!
Ineens stond ze er weer vandaag: de vrouw in de viskar op de markt, en ze stráálde. Naast haar stond een nog jonge, blozende man die energiek mee aanpakte. Twee kleine kinderen speelden winkeltje naast de kar.
.
Vóór de zomer zat er altijd een nurkse oude man op een stoeltje in de wagen. Vismatig stak hij geen poot uit; hij zat daar alleen maar. Was dat haar eerste man, haar vader?
.
Het was duidelijk: de visvrouw had nieuw geluk gevonden. Maar hoe moet ik haar uitleggen dat ik tijdens haar afwezigheid mijn eigen visgeluk in een andere kar gevonden had, bij een handelaar die ook Hollandse haringen verkoopt?
Vanochtend werd ik wakker met hardnekkige gedachten over Café Elly. Meestal betekent dat, dat ik over zo’n onderwerp iets moet schrijven. Dat zal ik ook nu doen, hoewel het geloof ik nergens toe leidt. Nu ja, in ieder geval tot een requiem of twee.
.
Café Elly was een koffie-en-broodjeszaak in de nabijheid van het instituut waar ik vroeger werkte. De koffie was goed, de broodjes en tosti’s waren uitstekend, de donuts en zoete gebakjes waren niet veel bijzonders, maar die bliefde ik toch al niet. IJs hadden ze ook; dat betrokken ze van een uitstekende Italiaanse ijsbereider in de stad. Zoals vele collega’s was ik regelmatig bij Elly te vinden voor een kop koffie, als ik er even uit wilde of de Oberhessische Presse wilde lezen, of je maakte een afspraak ‘bij Elly’. Ook van andere instituten kwamen er klanten, studenten, toeristen en toevallige voorbijgangers. Het zaakje was maar klein en werd nog kleiner toen de gemeente ‘Elly’ verplichtte een toilet in de zaak in te bouwen; nee, meteen twee, want dames en heren moet hier gescheiden zijn. Er stonden ook een paar tafeltjes buiten, op enkele meters van een drukke straat; desondanks waren die ’s zomers altijd bezet. Misschien dat mensen die altijd met zo’n luidsprekertje in hun oren lopen, niet zo gevoelig zijn voor herrie. De uitbaatster was een hartelijke vrouw, maar geen kletstante. Kortom, een prettige en goed beklante zaak.
.
‘Elly’ staat hierboven tussen aanhalingstekens omdat die vrouw helemaal geen Elly heette. Misschien had een vroegere eigenares ooit zo geheten. Op een dag deelde zij mede dat ze ermee op hield. Daar was ik niet bij, ik ken haar beweegredenen niet, maar op een dag stond de zaak leeg en werd vervolgens opnieuw ingericht. De vorige inrichting was niets bijzonders geweest, de nieuwe is het ook niet.
.
Sindsdien ben ik er nog twee keer koffie wezen drinken. De nieuwe uitbater was een man, die ook goede koffie zette en ook broodjes en nog andere lunchhapjes aanbood. Maar het werd niks met die nieuwe. Het was geen onaardige vent en zijn waar was goed, maar hij was domweg niet ‘Elly’. Af en toe loop ik erlangs en zie dat er weer minder klanten zitten, de laatste tijd zelfs helemaal geen meer. De zaak is dus ten dode opgeschreven. Waarom? Ik kan het niet doorgronden. Er is honderd meter verderop wel een café bijgekomen, en veel studenten nemen genoegen met de kantine van de nieuwe UB. Maar die kwamen geloof ik pas later. Ik houd het er maar op dat ‘Elly’ persoonlijk de kern van de zaak was en dat iemands persoon er geweldig veel toe doet.
De pas heropende brug in Marburg was gisteren voor enige uren weer gesloten, en wel doordat enkele honderden fietsers daar demonstreerden. Ze waren boos omdat er wel een nieuw trottoir was aangebracht, maar geen fietspad. Ze eisten verder dat de binnenstad autovrij gemaakt zou worden. Nu lijken auto’s in het algemeen op de terugtocht; over dertig jaar zullen ze er wel niet meer zijn, maar op dit moment is het vrijwel ondoenlijk aan die eis tegemoet te komen. Er is hier gewoon te weinig plaats. Alleen de historische binnenstad, die op een berg ligt, is autovrij. Als er een fietspad of strook op die brug zou zijn zouden fietsers vóór en na de brug in benauwdheid raken. Fietsers zijn vaak erg bang: ze moeten dapper zijn: niet angstvallig langs de rand gaan rijden in de hoop dat ze niet opzij gedrukt worden, maar in het midden van de rijbaan een volwaardige plek opeisen. Ik doe dat altijd en er wordt nooit achter me getoeterd; automobilisten begrijpen dat ze ook zonder mij niet sneller vooruit komen. Grote snelheden zijn hier nu eenmaal niet te behalen en op de fiets haal je auto’s meestal makkelijk in; dat weten zij ook. Een binnenstad autovrij maken lukt alleen als er een ringweg om die stad is, en dat is hier om geografische redenen onmogelijk (bergen, rivier). We hebben juist de afgelopen maanden gezien wat voor opstoppingen er ontstaan als er één brug niet toegankelijk is; willen de boze fietsers die toestand bewaren of nog verergeren? Zij willen toch ook wel eens in Noord fietsen?
.
Er is overigens de laatste jaren “slechts” één fietser verongelukt door contact met een auto. Maar dat was ergens waar heel veel plaats was en waar eigenlijk helemaal geen contact tussen de beide voertuigen mogelijk was geweest. Het blijft een raadsel hoe dat heeft kunnen gebeuren. Het slachtoffer kan het niet navertellen, de chauffeur snapte het ook niet en had niets verkeerds gedaan. Dit ongeluk wordt wel telkens aangevoerd om te bewijzen hoe gevaarlijk Marburg is voor fietsers.
.
Wat er nu natuurlijk gaat gebeuren is dat fietsers het nieuwe trottoir op de brug in bezit nemen, zodat ze dat ook al met het trottoir aan de andere kant hadden gedaan. Daar gaan ze de voetgangers het leven zuur maken. Het omgekeerde komt ook voor. De gemeente had al een fietsroute voorzien over de rivier. Er zijn twee smalle autovrije bruggen, vrijwel naast elkaar. De ene zou voor voetgangers zijn; de andere, die mooi op een aantal fietspaden en zelfs een fietsstraat aansluit, voor fietsers. Maar geen mens houdt zich daaraan, en omdat op die plek de voetgangers in de meerderheid zijn (universiteit, winkels, bios) zijn het daar de voetgangers die de fietsers in de weg lopen. Verder zitten daar bedelaars met hond en schoteltje, verkommene Existenzen, die de paden nog smaller maken, pal onder het bordje dat dat verbiedt natuurlijk. Een bredere brug bouwen? Dat is meer naar het Zuiden gebeurd, voor fietsers én voetgangers. Maar dat helpt niet: ook daar loopt en rijdt alles zo chaotisch door elkaar dat er voor niemand een prettig doorkomen is.
.
Toen de brug dicht was heb ik gezocht naar ontwijkende fietsroutes, en ik heb enkele goede gevonden, o.a. door de voormalige botanische tuin en langs de nieuwe UB. Ik ben vaak de enige die daar rijdt; de mensen wíllen het zich domweg niet makkelijker maken. Nee, Duitsers op de fiets, dat is niets gedaan. De hemel beware ons wanneer de elektrische step hier om zich heen grijpt.
Vandaag werd in Marburg de brug heropend die achttien maanden wegens restauratie gesloten was geweest. Een feest is tegenwoordig vaak een hoop elektronische herrie en zuipen, maar in dit geval was het heel gezinsvriendelijk: stalletjes met eten en drinken, de lekkere pannenkoekjes van de Crêperie Bretonne, een kleurwedstrijd en een draaimolentje voor de kinderen, bellen blazen en een blaaskapel die o.a. ‘Ajax wint de wereldcup’ speelde — maar dat wisten ze zelf niet. De toespraak van de burgemeester heb ik opzettelijk gemist.
.
De brug zelf is zorgvuldig in de oude staat hersteld, met één eraan hangende toevoeging. Vroeger was er maar aan een kant een trottoir, nu is er nog een tweede, breder trottoir bijgekomen. Dat lijkt comfortabel, maar dat wordt het niet, omdat daar meestal fietsers overheen rijden die niet op de rijweg durven. De brug heeft het gehouden onder de feestvierende menigte en de aanvoerwegen en voetpaden zijn ook allemaal prachtig vernieuwd, zodat niets meer een vreugdevolle oversteek in de weg staat.
.
Vanmorgen googelde ik ’Brückenfest’ om te weten wat en hoe laat, en ziedaar: in veel plaatsen in Duitsland worden brugfeesten gevierd. Wegens de bouw of heropening van een brug, of wegens het zoveel jarig bestaan. Een brug wordt blijkbaar algemeen als een aanleiding tot feestvieren gezien.
.
Sommige mensen spreken van Brückentag, maar dat is eigenlijk iets anders. In het Nederlands is daar geloof ik geen woord voor. Het is de vrijdag na Hemelvaart of Sacramentsdag, of de maandag vóor 1 mei, resp. Koningsdag, wanneer dat op een dinsdag valt. Door die ene dag vrij te nemen heeft men dan ineens vier vrije dagen achter elkaar, en die ene dag heet Brückentag.
Opgeslagen onder Marburg
Als de brug weer open gaat zal ik zo’n OV-Jaarkaart voor bejaarden nemen, temeer daar deze binnenkort de mogelijkheid biedt met trein, bus en tram gratis door heel Hessen te reizen.
.
Toen de brug nog dicht was ging ik vaak te voet naar de stad, en dat was mijn redding, want voor het volledige herstel van mijn knie en ook voor de verdere gezondheid moest ik veel lopen, terwijl ik eerlijk gezegd veel meer tot fietsen geneigd ben. Nu wordt de verleiding groot dat ik mij per bus ergens heen laat karren en minder loop. Toevallig is het zo dat de gang naar de binnenstad grotendeels uit een lelijke en onaangename weg bestaat. Op de fiets merk je dat nauwelijks, dan is zo’n brede weg juist wel praktisch, maar als je te voet gaat is het niet prettig. Een oplossing: ik stap hier in de bus naar de stad en begin daar (of ergens anders) te lopen. Ja, zo moet het gaan. Zo kom ik weer eens ergens.
Opgeslagen onder Marburg, Persoonlijk
Je gelooft het niet, maar het schijnt waar te zijn: de belangrijkste brug van Marburg, die voor een ingrijpende restauratie achttien maanden gesloten was, gaat zaterdag weer open, en wel vroeger dan gepland. Daar kan het vliegveld van Berlijn een puntje aan zuigen. Het werk was ook veel goedkoper: er wordt gesproken van zes miljoen.
.
De heropening maakt mij echt blij. Het was zó een getob zonder brug, met die eeuwige opstoppingen en vertragingen elders. Ook het busvervoer zal vanaf maandag weer normaal zijn. Omdat ik blij ben is er een goede kans dat ik naar het brugfeest ga, hoewel ik verder nooit zo’n feestnummer ben.
.
De restauratieperiode toonde ook hoe weinig geduld de mensen hebben. In het Noorden van de stad liep het verkeer door het ontbreken van die brug tijdens alle spitsuren volledig vast. Dat leidde tot plannen voor een volledige herinrichting van straten en omleiding van verkeersstromen — zinloze plannen, want er is nergens plek voor zoiets. De oplossing was en is: wachten tot de brug klaar is, dan wordt alles weer zoals het was.
.
Op de foto ziet U de brug zoals hij voor de verbouwing was en de zog. ‘oude’ universiteit, met de aula en de theologische bibliotheek. Dus als U nog een boek wilt ruilen?
Opgeslagen onder Marburg
Vandaag had ik wel zin in fietsen, maar niet om een creatieve route te bedenken. Een rondje Kirchhain dan maar weer, en proberen dingen te zien die ik nog nooit gezien had. Het strand van Cölbe, waar Ohm en Lahn tesamen vloeien, is niet groots, maar wel aardig: een goede speelplek voor kleine kinderen (afb. 1) . Eindelijk maar eens gevolg gegeven aan het wegwijzertje Alte Kirche, dat ineens langs het fietspad opdoemt. Het bleek het kerkje van Bürgeln te zijn: oud inderdaad, maar de Verlichting staat ervóór (afb. 2, 3). Ook Bürgeln wil blijkbaar een aandeel in het Duitse fietsverkeer, dat duidelijk is toegenomen, maar één kerkje is niet genoeg. De Wehr bij Betziesdorf; nou ja, die kent U al (afb. 4). Een eh … dinges, kort voor Sausebach, een Bildstock, ik weet niet hoe dat in het Nederlands heet (afb. 5). Het is niet de enige langs de middeleeuwse Semmeweg, over welke ik verder niets kon vinden. Hij heeft zeker deel uitgemaakt van de pelgrimsroute van Leningrad naar Santiago de Compostela of zoiets. In Sausebach is op 20 juni een feest van de brandweer: U kunt er nog heen. Op het transformatorhuisje bij hun gebouwtje zag ik St. Florian, de beschermheilige van de brandweer, die met een kuip water een brandje bluste (afb. 6). Als dat niet blust, blust niemendal!
.
Wat is Kirchhain toch een sneuë plaats; maar koffie zetten kunnen ze er gelukkig. Gauw verder naar Kleinseelheim (afb. 7,8), met die treurige kerk waar de zon eigenlijk helemaal niet hoort te schijnen (afb.9; zijn er geen camera’s die dat kunnen wegwerken?) en het lugubere pension, waar nog steeds Fremdenzimmer te huur zijn (afb. 10, 11; Emigrant berichtte). Via het levenslustige Großseelheim, waar veel huizen twee garages hebben, naar Bauerbach waar dito, with room for a pony.
.
Van het kerkje in Bauerbach (gem. Marburg, maar over de bergen) is alleen de toren bezienswaardig (afb.12); mijn excuses voor de afgeknotte spits. Wel aardig van Bauerbach was het beschaafd verstoorde optreden van Alexander ‘Vogelschiss’ Gauland1 in het Bürgerhaus op 19 mei jl. Zo iemand kan op juridische gronden het gebruik van een zaal niet geweigerd worden, maar wel kan men zeggen dat er helaas alleen aan de uiterste rand van de gemeente een zaal vrij is. De samenkomst werd behoorlijk gesaboteerd, door meer dan duizend mensen. Toegangswegen werden (licht en tijdelijk) versperd en er waren misleidende verkeersborden geplaatst. Alle parkeerplaatsen in de buurt waren ruim van te voren bezet—in Bauerbach hebben veel mensen twee auto’s—en de zaal, waar driehonderd zielen ingaan, zat overwegend vol met ‘gewone mensen’, die niet erg aandachtig naar de spreker luisterden en evenmin in discussie gingen, maar de 120 AfDers die waren verschenen geen gevoel van gezellig-onder-ons gaven. Op de wand tegenover het spreekgestoelte was een grote vergroting opgehangen van een vroegere anti-Nazidemonstratie op het propvolle marktplein van Marburg: Wir sind mehr. De wat agressievere tegenstanders stonden buiten te demonstreren zoals ze dat altijd doen, maar alles is vredig gebleven.
.
Minder te spreken was ik over mijn oversteek van de Lahnbergen vanaf Bauerbach. Normaal neem ik een bosweg met een geringe stijging, maar die was afgesloten wegens werkzaamheden: iets met een waterwinningsproject. Zo was ik gedwongen de steile, smalle en druk bereden ‘chirurgensluiproute’ te nemen, ten dele de fiets duwend. Deze weg komt niet op wegwijzers voor, en maar nauwelijks op landkaarten. Bovenop de berg ligt het Academisch Ziekenhuis, beneden wonen de chirurgen: vandaar. Jammer dat er nog steeds geen behoorlijk fietspad is van dat ziekenhuis en de andere universiteitsgebouwen daar boven, waar heel veel mensen werken, naar de stad Marburg. Vroeger dacht men blijkbaar dat fietsers de bergligging niet aan zouden durven, maar nu er elektrische fietsen zijn is die geen probleem meer.
1. De Nazi-sympatisant en racist Alexander Gauland is o.a. bekend geworden doordat hij de Nazi-periode kenschetste als slechts een vogelpoepje (Vogelschiss) in de lange Duitse geschiedenis.
Marburg — Cölbe – Bürgeln – Anzefahr – Sausebach – Kirchhain – Kleinseelheim – Großseelheim – Bauerbach – Marburg
Onze koorleidster oefent met de verschillende stemgroepen ook iedere week apart bij haar thuis; dat is een grote luxe en komt de kwaliteit van ons Canticum Antiquum zeer ten goede. Ditmaal vroeg zij na het tenorenuurtje of we zin hadden met haar in de tuin nog een glas wijn te drinken. Dat hadden we. Die tuin bleek een grote en dichte rozentuin te zijn, waarbinnen een soort prieel was met een tafel en zitbanken. Nu heb ik wel eens vaker een rozentuin gezien, maar deze was wel bijzonder mooi en veelzijdig, en de rozen geurden—allemaal! De gastvrouw verklaarde desgevraagd dat zij sinds vijftien jaren rozen in de tuin had, dat de grond er heel geschikt voor was en dat zij alleen wat zij noemde ‘historische rozen’ wilde hebben. Ouderwetse rozen dus, waarvan de geur nog niet was weggekweekt. Dat bracht een ongekend geurgenot teweeg. Wat was dat heerlijk— ik werd er domweg gelukkig van.
Opgeslagen onder Marburg
