Buurtwandelen

Omdat ik om medische redenen een tijdje niet mag fietsen ga ik dus maar wandelen. Het is een mooie aanleiding om mij nog onbekende wijken van de stad eens te bekijken. Ik woon al twaalf jaar in Marburg, dat helemaal niet groot is; toch zijn er wijken waar ik nooit of nauwelijks ben geweest.
.
Vandaag begonnen op een steenworp van mijn voordeur, in de zuidelijke Ortenberg-wijk. Ik geloof dat die heuvel aan de overkant van mijn straat inderdaad al Ortenberg heet. Daar is de lugubere Galgenweg, waar grote auto’s niet in kunnen en kleine slechts met moeite en waar ’s winters niet wordt gestrooid. Voor die veroordeelden, vroeger, was het een hele klim. Maar zij hadden na afloop rust, terwijl de beul dan weer naar beneden moest met zijn gerei. De hangplek was mooi gekozen.
.
Dat wegje mondt uit, althans theoretisch, in de geheimzinnige Spiegelslustweg. Regelmatig staan er wanhopige bestelwagens die daar een pakje willen bezorgen en niet weten hoe en waar. Maar die moeten een heel eind verderop zijn, waar de weg begint. Hij zal ooit naar de uitspanning Spiegelslust gevoerd hebben. Dat was de lust van Werner Freiherr von Spiegel zum Desenberg (1802–77), die in Marburg studeerde en in 1828 op de berg een paviljoen liet bouwen, vanwege het mooie uitzicht op het kasteel en de stad. Vroeger deden studenten nog wel eens iets aardigs voor hun stad. Nu is die tent via een omweg per auto te bereiken: er wordt een vette hap geserveerd, en ijs, en cola.
.
Tien jaar geleden heb ik dit stukje straat al eens verkend. Het is zwaar werk, want de heuvel is steil en je komt niet ver. Boven zijn allemaal hekken want er staan exclusieve huizen, waarvan de voordeur kennelijk heel ergens anders is. Indertijd slaagde ik er niet in via de Galgenweg de Spiegelslustweg te bereiken. Nu begrijp ik waarom: er is maar een heel smal voetpad dat de overgang mogelijk maakt, en dat was indertijd geblokkeerd door een omgevallen boom,  omgeblazen door de orkaan Kyrill.
.
Ineens stond ik bovenaan die weg: ruim geasfalteerd, grote stukken grond, grote maar niet bijzonder mooie huizen, hoewel er ook enkele als huis vermomde appartementengebouwen staan. Volgens de Oberhessische Presse de op een na steilste straat van Marburg: 22,6%. Zonder twijfel een toplocatie, maar voor mensen met benen of knieën is de ligging wel bezwaarlijk. De garages zijn vaak wat lager dan de huizen in de berg uitgezaagd, dan moet je dus met een trap naar de straatweg en vandaar met nog een trap naar het huis. Ook voor verhuizingen en de levering van vleugelpiano’s liggen de panden moeilijk. En er is nog iets anders wat ze toch minder begeerlijk maakt: je hoort er de hele tijd de Autobahn in het dal, en bij westenwind waarschijnlijk ook de spoorbaan.
.
Verder nog een doodlopende zijstraat bekeken: de Katharina-Eitel-Weg. Tot voor kort heette die Walter-Voß-Straße, maar men ontdekte dat die een verleden als Nazi en jodenjager had, dus die moest weg. Twee bescheiden huisjes uit de jaren zestig, toen deze weg blijkbaar ontsloten werd, en dure huizen uit de jaren negentig en later, toen men dit stukje berg verder ontgon.
.
Terug via de Georg-Voigtstraße. Van boven komend ervoer ik die mij zeer vertrouwde straat ineens heel anders. Bovendien is het voorjaar; ook dat heeft een vervreemdend effect.

Hartstilstand

Nou ja, bijna dan. Ik trapte er werkelijk even in: de Oberhessische Presse meldde vanmorgen dat de sanering van de belangrijkste brug van de stad mislukt was, dat er op den duur een tunnel komt en dat alles nog jaren gaat duren. Maar gelukkig blijkt het 1 april te zijn en kan ik dus in goede gezondheid verder leven.

Vreemde ontmoetingen: enkele mini-herinneringen

Ooit liep ik in het grensgebied tussen twee elkaar vijandige staten in het Nabije Oosten. Ik maakte me zorgen, want ik was verdwaald en het werd al donker. Bij zulke grenzen kun je beter een paar kilometer uit de buurt blijven.
Ineens zag ik in het schemerlicht de schaduw van een gestalte voor me. De benen zagen er menselijk uit, het reusachtige bovenlijf niet. Ik schrok me wezenloos, maar hij ook. Beiden stonden we stil, totdat ik van zijn kant een snikken hoorde, dat uitliep in een huilbui. Dat luchtte op, daardoor leek het gevaar te zijn bezworen. Hoe het contact uiteindelijk gelegd werd weet ik niet meer, maar het bleek een Italiaanse verzamelaar van aardewerk te zijn. Zijn merkwaardige silhouet werd gevormd door een aantal kruiken die hij achter en boven op zijn lijf droeg. We waren niet meer bang van elkaar en, groot voordeel van deze ontmoeting: hij wist de weg naar de bewoonde wereld. (1965)
.
In een smal straatje in Shiraz, Iran, werd de doorgang ineens versperd door vier breedgebouwde mannen die er helemaal niet welwillend uitzagen. Mijn reisgenoot, die zo sterk was dat hij wel voor mijn lijfwacht kon doorgaan, was ineens verdwenen. Ik wist niets anders te doen dan iets te zeggen als: Goedemorgen heren! Maar ziedaar, de redding was nabij: achter mij verschenen twee heren in grijze pakken en met van die typische dienstschoenen aan. Toen die vier hen zagen verdwenen zij even snel als ze waren opgedoemd. Gered door de SAVAK, die waarschijnlijk eerder ons dan hen in de gaten hield. (1969)
.
In Marburg reed ik op een avond zuidwaarts over het fietspad langs de Lahn. Het was winter, en het pad was niet verlicht. Plotseling moest ik remmen voor een grote watervlakte waarin het pad verdween. De Lahn was buiten zijn oevers getreden, dat gebeurt soms, en de gemeente had geen waarschuwingsbordje geplaatst. Daar trof ik een Chinees, die te voet was en ook niet verder kon. We mompelden enkele woorden en gingen weer terug.
Deze ontmoeting had geen plot en geen clou, maar zo is dat vaak met ontmoetingen. (± 2010)

Waterstanden

Het waterpeil van de Rijn in Keulen is vandaag maar liefst 89 cm. Maandag en vele dagen daarvoor was het nog maar 69–75 cm. Dat zou ook best drie of vier meter mogen zijn of nog meer. De Zwitsers en Zuidduitsers hebben wat water gestuurd, waarvoor dank.
Hier in Marburg en omgeving heeft het gisteren lekker geregend. Het was eigenlijk een normale herfstdag. Nochtans bevat het nabije stuwmeer, de Edersee, nog steeds niet meer dan 10% van het water dat het meer kan bevatten.

Regent, gij wolken, plenst!

Naschrift 4.11: Rijn in Keulen 104 cm., Edersee 10%
Naschrift 7.11: Rijn in Keulen 94 cm., Edersee 11%
Naschrift 10.11: Rijn in Keulen 86 cm., Edersee 10%
Naschrift 18.11: Rijn in Keulen 90 cm., Edersee 11%
Naschrift 28.11: Rijn in Keulen 79 cm., Edersee 11%
Naschrift 5.12: Rijn in Keulen 225 cm., Edersee 12%, zo gaat ie goed!
Naschrift 9.12: Rijn in Keulen 230 cm., Edersee 13%.
Naschrift 15.12: Rijn in Keulen 263 cm., Edersee 25%.
Naschrift 1.1: Rijn in Keulen 318 cm., Edersee 43%.
Daarmee kunnen we voort.

Heilige grond

Ooit ben ik in de Eifel de Karmelenberg op gelopen. Het was een dicht begroeid klein heuveltje, eerder een bult in het landschap, met een Marienkapelle er bovenop. Een voetpad leidde naar boven; daarlangs stonden zeer oude bomen, afgewisseld met kruiswegstaties. Het was dus eigenlijk een soort Kalvarienberg: door daarheen op te klimmen kan de gelovige zich concentreren op het lijden van Christus en het ten dele navoelen.
Dat lukte mij niet, maar wel werd het mij eigenaardig te moede, al bij het opklimmen door dat vreemde microlandschap en zeker boven bij de kapel. Ineens voelde ik het bijzondere van die plek en begreep dat daar al vele eeuwen geleden, toen de kerk nog niet eens bestond, aanbeden en misschien geofferd was. De plek verlangde dat gewoon, het kon niet anders dan een cultusplaats geweest zijn. Ik dacht niet aan het lijden van Christus, maar voelde mij wel op merkwaardige wijze verbonden met de mensheid uit de voortijd.
.

Hier bij Marburg is de Elisabethbrunnen. Niet kerkelijk, laat staan katholiek. Op de foto ziet U de huidige toestand, de ombouw uit de zestiende eeuw in een kale omgeving, maar ten dele is nog te zien dat daar vroeger grote eiken omheen hebben gestaan. Zo heb ik het nog gekend. Je voelde het meteen: dit is een plek, die ook in de prehistorie al bijzonder was. Heilig is die bron min of meer nog altijd. Hoewel de gemeente, ja dezelfde die de bomen heeft laten omhakken, heeft gewaarschuwd dat het water niet zuiver is om te drinken, komen er nog altijd mensen met plastic jerrycans om wat van het water af te tappen en mee te nemen. Heilwasser. Misschien dat na opkoken de heilzaamheid bewaard blijft?
.
Op een fietstochtje kwam ik langs Fronhausen en ziedaar, ook daar was zo’n heilige plek. Ik was er al voorbijgereden, maar moest noodzakelijk even terug. Geboomte, resten van een gebouwtje. Hoewel de gemeente al het mogelijke had gedaan de plek te banaliseren met picnicktafels en prullenbakken, was de oude cultusplaats er nog duidelijk te voelen. Die foto’s had ik net zo goed niet kunnen maken; daar is niets op te zien. Je moet er zijn om het te voelen.

Fietsendiefstal

Vanmorgen trof ik in mijn rustige woonstraat in Marburg de sporen aan van een nieuwe ontwikkeling in de fietsendiefstal.
.
Tot heden gold de conventie dat fietsen met een goed slot die ergens aan vastgebonden waren niet gestolen werden. Weliswaar is ook het beste slot door een meesterdief in enkele minuten te kraken, maar er waren altijd genoeg los staande fietsen met slechte sloten waarop het gilde der fietsendieven zich kon concentreren.
.
Op de foto’s ziet U een metalen fietsenrek, bij mij om de hoek, dat geheel en al uit de grond gerukt is. Het was daarom niet meer nodig het slot te openen. Wie doet zoiets? Een Neanderthaler met reuzenkracht? Maar Neanderthalers fietsen niet. Het zal eerder iemand met een wagen of trekker geweest zijn die een ketting om het rek heeft bevestigd en het dan uit de grond getrokken.

 

Broodintegratie

Als immigranten zich snel en goed in hun nieuwe land weten te integreren wordt dat algemeen positief beoordeeld. Dat is bij brood ook zo, maar ik betreur dat.
.
Duitsland heeft vanouds een zeer rijke broodcultuur. Met meer dan 3200 soorten brood is deze zelfs opgenomen onder het immaterieel cultuurgoed van UNESCO. Dat neemt niet weg dat enkele buitenlandse broodsoorten zich in Duitsland weten te handhaven. Dat gaat echter ten koste van hun eigenheid, van hun identiteit. Ik noem drie soorten:
.
De Franse baguette, die oorspronkelijk weer uit Oostenrijk kwam. Het hoort te worden samengesteld uit tarwemeel, water, gist en zout; het is knapperig en slank. Hier te lande is het vaak dik, fluffy en melkig en verliest daardoor iedere aantrekkelijheid. Waarom dan niet gewoon wittebrood?
.
De ciabatta uit Italië. Dezelfde ingrediënten als stokbrood, plus olijfolie. Erg lekker, als het goed gaat. Ik heb in Duitsland wel lekkere ciabatta gegeten, maar in meer dan de helft van de gevallen gaat het fout. Waar het aan ligt kan ik niet zeggen; ben geen broodkundige, maar als het mis is, is het goed mis. Greasy, matschig, flauw.
.
Sant’Abbondio is een broodsoort uit Tessino, die pas enkele jaren geleden hier werd ingevoerd. Het werd onmiddellijk mijn lievelingsbrood. Meerdere granen en pitten, ook iets van aardappel erin. Lange gisttijd. Veel water erin, luchtig en weinig volumineus. Lang houdbaar. Dit heb ik de laatste jaren steeds gegeten, behalve in de zomervakanties, want dan maakte de bakker het niet. Maar nu zit de klad erin, het brood lijkt ten offer gevallen aan de Leitkultur. Het wordt steeds massiever, smaakt steeds Duitser. Jammer.
.
Nee, voor brood is integratie niet zo best. Dan maar Duits Kartoffelbrot eten, of Wurzelbrot. Ik moet toch ook integreren?

Herbouwd verleden

In Italië is veel moois te zien, maar veel ook niet. De overheden houden soms gebouwen gesloten om de vermoeide voeten van de toeristen te ontzien en de suppoosten wat vrije dagen te gunnen. Andere bezienswaardigheden zijn ‘wegens restauratie gesloten’ (afb. 1). Veel staat in de steigers—wat wijst op een volle schatkist en/of op het inzicht dat er met oude gebouwen geld te verdienen valt (toerisme).
.
Al die prachtige oude steden zijn voor een deel reconstructies. Honderd jaar geleden waren ze vaak nog een vervallen zooitje (afb. 2–3). Een kras voorbeeld is de oudste kerk van Mantua, de San Lorenzo, die dateert van voor 1100. In 1907 werd deze kerk herontdekt: het ingestorte gebouwtje ging schuil achter een rijtje woonhuizen en had meer het karakter van een ruïne (afb. 3–5). Sindsdien is het op voorbeeldige wijze opgeknapt en nu staat er een frisse, nieuwe rotunda uit de elfde eeuw, die aan Konstantinopel en Ravenna doet denken (afb. 6–7). En de frisse kleuren van al die wandschilderingen? Het zou me niet verbazen als die er voor de uitvoerige restauraties ook heel wat fletser uit hebben gezien.
.
In Marburg was het niet anders. Omstreeks 1970 was het een modderige collectie oude huizen, waarvan de muren meestal bekleed waren met grijs stuckwerk of met schindels (afb. 8). De toenmalige burgemeester stelde voor de binnenstad door fris beton te laten vervangen. Er werd een begin gemaakt met de sloop van enkele oude huizen, en op hun plaats werden nieuwe zielloze bouwsels neergezet. Toen echter werd de bevolking boos: dít wilde men niet, er kwam een opstand en het resultaat was een omvangrijk restauratieplan, natuurlijk met behulp van Monumentenzorg. Het was in een tijd dat er nog heel veel geld was in Duitsland. Van vele huizen werd het oude Fachwerk weer blootgelegd (afb. 9); anderen werden geheel opnieuw opgebouwd. Tegenwoordig ziet Marburg eruit als een alleraardigst historisch stadje. Wel hebben alle huizen nu een WC en een douche; het leven van de bewoners moet natuurlijk niet al te historisch worden. Het Dreckloch is een straatje dat bestaat uit een steile trap. Daar werden vroeger de faecaliën vanuit het kasteel en de bovenstad naar beneden gestort; nu is er halverwege een aardig cafeetje. Het straatje is onlangs omgedoopt in Enge Gasse; niet uit schaamte over het stinkende verleden, maar omdat studenten steeds het straatnaambordje stalen.

 

1. Mantua

2.

3. S. Lorenzo achter huizen

4. S. Lorenzo na afbraak woonhuizen

5. S.Lorenzo 1907

6. Mantua S. Lorenzo

7. Mantua S. Lorenzo

8. Marburg vroeger

9. Marburg opgefrist

Het Oog van Mosul 2

Het Oog was inmiddels hier. Hij hield een boeiende voordacht over de praktijken van ISIS in zijn stad stad Mosul en over wat daarna kwam. Uit het publiek kwamen vele zinnige vragen en de spreker ging daar uiterst competent op in, zodat we in anderhalf uur een hoop hebben bijgeleerd. De toekomst van Irak is niet bepaald zonnig. Maar dit is niet de plaats om het daarover te hebben.
.
Hij bleef nog tot en met vandaag; we hebben vrijwel een etmaal samen opgetrokken en veel gesproken over een onderwerp dat ons beide ter harte gaat: de oriëntalistiek/het oriëntalisme. Terwijl ik een oriëntalist ben, is hij iemand die oriëntalisten, dus mensen zoals ik, bestudeert: hij zat in Mosul in een vakgroepje daarvoor, dat binnenkort wel weer zal worden heropgericht. In vele Arabische omgevingen gebeurt dat op vijandige wijze, daar in Mosul niet. Hij zou willen dat ik naar Mosul kwam om over dat onderwerp te spreken; ik weet nog niet of ik dat aandurf. Hoe dan ook, mijn gedachten over het onderwerp hebben door onze gesprekken een geweldige stimulans gekregen. Hij is een echte intellectueel, en hoewel nog jong al zeer rijp; dat laatste natuurlijk door alle verschrikkingen die hij heeft meegemaakt.
.
Een steeds grotere inspiratie over dit onderwerp is verder de roman Boussole (Kompas) van Mathias Énard. Het broeit en borrelt momenteel allemaal een beetje door elkaar bij mij. Misschien komt er ooit wat uit. Nu eerst even afstand nemen en bijkomen van deze volle dag.

Bladblazen losgezongen

Als U bewoner bent van een groene buitenwijk kent U het: net zit je lekker in je tuin of op je balkon zit of daar begint even verderop een grasmaaimachine, cirkelzaag, bladblazer of ander akoestisch ongerief. Al die martelinstrumenten zijn wel seizoensgebonden: in de winter hoor je ze zelden, maar dan zit je ook niet buiten.
Vandaag werd ik geteisterd door een bladblazer, die op de trottoirs en in de goten bezig was, of was het een stofzuiger? Een particulier, niet iemand van de gemeente. Maar de blaadjes zitten allemaal nog aan de bomen, en geef ze eens ongelijk. Wat blies of zoog die man dan? Is Duitsland soms nog niet proper genoeg? Ik ben het maar niet gaan vragen; gauw naar binnen tot hij weer weg is.