Vreemde ontmoetingen: enkele mini-herinneringen

Ooit liep ik in het grensgebied tussen twee elkaar vijandige staten in het Nabije Oosten. Ik maakte me zorgen, want ik was verdwaald en het werd al donker. Bij zulke grenzen kun je beter een paar kilometer uit de buurt blijven.
Ineens zag ik in het schemerlicht de schaduw van een gestalte voor me. De benen zagen er menselijk uit, het reusachtige bovenlijf niet. Ik schrok me wezenloos, maar hij ook. Beiden stonden we stil, totdat ik van zijn kant een snikken hoorde, dat uitliep in een huilbui. Dat luchtte op, daardoor leek het gevaar te zijn bezworen. Hoe het contact uiteindelijk gelegd werd weet ik niet meer, maar het bleek een Italiaanse verzamelaar van aardewerk te zijn. Zijn merkwaardige silhouet werd gevormd door een aantal kruiken die hij achter en boven op zijn lijf droeg. We waren niet meer bang van elkaar en, groot voordeel van deze ontmoeting: hij wist de weg naar de bewoonde wereld. (1965)
.
In een smal straatje in Shiraz, Iran, werd de doorgang ineens versperd door vier breedgebouwde mannen die er helemaal niet welwillend uitzagen. Mijn reisgenoot, die zo sterk was dat hij wel voor mijn lijfwacht kon doorgaan, was ineens verdwenen. Ik wist niets anders te doen dan iets te zeggen als: Goedemorgen heren! Maar ziedaar, de redding was nabij: achter mij verschenen twee heren in grijze pakken en met van die typische dienstschoenen aan. Toen die vier hen zagen verdwenen zij even snel als ze waren opgedoemd. Gered door de SAVAK, die waarschijnlijk eerder ons dan hen in de gaten hield. (1969)
.
In Marburg reed ik op een avond zuidwaarts over het fietspad langs de Lahn. Het was winter, en het pad was niet verlicht. Plotseling moest ik remmen voor een grote watervlakte waarin het pad verdween. De Lahn was buiten zijn oevers getreden, dat gebeurt soms, en de gemeente had geen waarschuwingsbordje geplaatst. Daar trof ik een Chinees, die te voet was en ook niet verder kon. We mompelden enkele woorden en gingen weer terug.
Deze ontmoeting had geen plot en geen clou, maar zo is dat vaak met ontmoetingen. (± 2010)

Waterstanden

Het waterpeil van de Rijn in Keulen is vandaag maar liefst 89 cm. Maandag en vele dagen daarvoor was het nog maar 69–75 cm. Dat zou ook best drie of vier meter mogen zijn of nog meer. De Zwitsers en Zuidduitsers hebben wat water gestuurd, waarvoor dank.
Hier in Marburg en omgeving heeft het gisteren lekker geregend. Het was eigenlijk een normale herfstdag. Nochtans bevat het nabije stuwmeer, de Edersee, nog steeds niet meer dan 10% van het water dat het meer kan bevatten.

Regent, gij wolken, plenst!

Naschrift 4.11: Rijn in Keulen 104 cm., Edersee 10%
Naschrift 7.11: Rijn in Keulen 94 cm., Edersee 11%
Naschrift 10.11: Rijn in Keulen 86 cm., Edersee 10%
Naschrift 18.11: Rijn in Keulen 90 cm., Edersee 11%
Naschrift 28.11: Rijn in Keulen 79 cm., Edersee 11%
Naschrift 5.12: Rijn in Keulen 225 cm., Edersee 12%, zo gaat ie goed!
Naschrift 9.12: Rijn in Keulen 230 cm., Edersee 13%.
Naschrift 15.12: Rijn in Keulen 263 cm., Edersee 25%.
Naschrift 1.1: Rijn in Keulen 318 cm., Edersee 43%.
Daarmee kunnen we voort.
Naschrift 1.1: Rijn in Keulen 242 cm., Edersee 47%.

Heilige grond

Ooit ben ik in de Eifel de Karmelenberg op gelopen. Het was een dicht begroeid klein heuveltje, eerder een bult in het landschap, met een Marienkapelle er bovenop. Een voetpad leidde naar boven; daarlangs stonden zeer oude bomen, afgewisseld met kruiswegstaties. Het was dus eigenlijk een soort Kalvarienberg: door daarheen op te klimmen kan de gelovige zich concentreren op het lijden van Christus en het ten dele navoelen.
Dat lukte mij niet, maar wel werd het mij eigenaardig te moede, al bij het opklimmen door dat vreemde microlandschap en zeker boven bij de kapel. Ineens voelde ik het bijzondere van die plek en begreep dat daar al vele eeuwen geleden, toen de kerk nog niet eens bestond, aanbeden en misschien geofferd was. De plek verlangde dat gewoon, het kon niet anders dan een cultusplaats geweest zijn. Ik dacht niet aan het lijden van Christus, maar voelde mij wel op merkwaardige wijze verbonden met de mensheid uit de voortijd.
.

Hier bij Marburg is de Elisabethbrunnen. Niet kerkelijk, laat staan katholiek. Op de foto ziet U de huidige toestand, de ombouw uit de zestiende eeuw in een kale omgeving, maar ten dele is nog te zien dat daar vroeger grote eiken omheen hebben gestaan. Zo heb ik het nog gekend. Je voelde het meteen: dit is een plek, die ook in de prehistorie al bijzonder was. Heilig is die bron min of meer nog altijd. Hoewel de gemeente, ja dezelfde die de bomen heeft laten omhakken, heeft gewaarschuwd dat het water niet zuiver is om te drinken, komen er nog altijd mensen met plastic jerrycans om wat van het water af te tappen en mee te nemen. Heilwasser. Misschien dat na opkoken de heilzaamheid bewaard blijft?
.
Op een fietstochtje kwam ik langs Fronhausen en ziedaar, ook daar was zo’n heilige plek. Ik was er al voorbijgereden, maar moest noodzakelijk even terug. Geboomte, resten van een gebouwtje. Hoewel de gemeente al het mogelijke had gedaan de plek te banaliseren met picnicktafels en prullenbakken, was de oude cultusplaats er nog duidelijk te voelen. Die foto’s had ik net zo goed niet kunnen maken; daar is niets op te zien. Je moet er zijn om het te voelen.

Fietsendiefstal

Vanmorgen trof ik in mijn rustige woonstraat in Marburg de sporen aan van een nieuwe ontwikkeling in de fietsendiefstal.
.
Tot heden gold de conventie dat fietsen met een goed slot die ergens aan vastgebonden waren niet gestolen werden. Weliswaar is ook het beste slot door een meesterdief in enkele minuten te kraken, maar er waren altijd genoeg los staande fietsen met slechte sloten waarop het gilde der fietsendieven zich kon concentreren.
.
Op de foto’s ziet U een metalen fietsenrek, bij mij om de hoek, dat geheel en al uit de grond gerukt is. Het was daarom niet meer nodig het slot te openen. Wie doet zoiets? Een Neanderthaler met reuzenkracht? Maar Neanderthalers fietsen niet. Het zal eerder iemand met een wagen of trekker geweest zijn die een ketting om het rek heeft bevestigd en het dan uit de grond getrokken.

 

Broodintegratie

Als immigranten zich snel en goed in hun nieuwe land weten te integreren wordt dat algemeen positief beoordeeld. Dat is bij brood ook zo, maar ik betreur dat.
.
Duitsland heeft vanouds een zeer rijke broodcultuur. Met meer dan 3200 soorten brood is deze zelfs opgenomen onder het immaterieel cultuurgoed van UNESCO. Dat neemt niet weg dat enkele buitenlandse broodsoorten zich in Duitsland weten te handhaven. Dat gaat echter ten koste van hun eigenheid, van hun identiteit. Ik noem drie soorten:
.
De Franse baguette, die oorspronkelijk weer uit Oostenrijk kwam. Het hoort te worden samengesteld uit tarwemeel, water, gist en zout; het is knapperig en slank. Hier te lande is het vaak dik, fluffy en melkig en verliest daardoor iedere aantrekkelijheid. Waarom dan niet gewoon wittebrood?
.
De ciabatta uit Italië. Dezelfde ingrediënten als stokbrood, plus olijfolie. Erg lekker, als het goed gaat. Ik heb in Duitsland wel lekkere ciabatta gegeten, maar in meer dan de helft van de gevallen gaat het fout. Waar het aan ligt kan ik niet zeggen; ben geen broodkundige, maar als het mis is, is het goed mis. Greasy, matschig, flauw.
.
Sant’Abbondio is een broodsoort uit Tessino, die pas enkele jaren geleden hier werd ingevoerd. Het werd onmiddellijk mijn lievelingsbrood. Meerdere granen en pitten, ook iets van aardappel erin. Lange gisttijd. Veel water erin, luchtig en weinig volumineus. Lang houdbaar. Dit heb ik de laatste jaren steeds gegeten, behalve in de zomervakanties, want dan maakte de bakker het niet. Maar nu zit de klad erin, het brood lijkt ten offer gevallen aan de Leitkultur. Het wordt steeds massiever, smaakt steeds Duitser. Jammer.
.
Nee, voor brood is integratie niet zo best. Dan maar Duits Kartoffelbrot eten, of Wurzelbrot. Ik moet toch ook integreren?

Herbouwd verleden

In Italië is veel moois te zien, maar veel ook niet. De overheden houden soms gebouwen gesloten om de vermoeide voeten van de toeristen te ontzien en de suppoosten wat vrije dagen te gunnen. Andere bezienswaardigheden zijn ‘wegens restauratie gesloten’ (afb. 1). Veel staat in de steigers—wat wijst op een volle schatkist en/of op het inzicht dat er met oude gebouwen geld te verdienen valt (toerisme).
.
Al die prachtige oude steden zijn voor een deel reconstructies. Honderd jaar geleden waren ze vaak nog een vervallen zooitje (afb. 2–3). Een kras voorbeeld is de oudste kerk van Mantua, de San Lorenzo, die dateert van voor 1100. In 1907 werd deze kerk herontdekt: het ingestorte gebouwtje ging schuil achter een rijtje woonhuizen en had meer het karakter van een ruïne (afb. 3–5). Sindsdien is het op voorbeeldige wijze opgeknapt en nu staat er een frisse, nieuwe rotunda uit de elfde eeuw, die aan Konstantinopel en Ravenna doet denken (afb. 6–7). En de frisse kleuren van al die wandschilderingen? Het zou me niet verbazen als die er voor de uitvoerige restauraties ook heel wat fletser uit hebben gezien.
.
In Marburg was het niet anders. Omstreeks 1970 was het een modderige collectie oude huizen, waarvan de muren meestal bekleed waren met grijs stuckwerk of met schindels (afb. 8). De toenmalige burgemeester stelde voor de binnenstad door fris beton te laten vervangen. Er werd een begin gemaakt met de sloop van enkele oude huizen, en op hun plaats werden nieuwe zielloze bouwsels neergezet. Toen echter werd de bevolking boos: dít wilde men niet, er kwam een opstand en het resultaat was een omvangrijk restauratieplan, natuurlijk met behulp van Monumentenzorg. Het was in een tijd dat er nog heel veel geld was in Duitsland. Van vele huizen werd het oude Fachwerk weer blootgelegd (afb. 9); anderen werden geheel opnieuw opgebouwd. Tegenwoordig ziet Marburg eruit als een alleraardigst historisch stadje. Wel hebben alle huizen nu een WC en een douche; het leven van de bewoners moet natuurlijk niet al te historisch worden. Het Dreckloch is een straatje dat bestaat uit een steile trap. Daar werden vroeger de faecaliën vanuit het kasteel en de bovenstad naar beneden gestort; nu is er halverwege een aardig cafeetje. Het straatje is onlangs omgedoopt in Enge Gasse; niet uit schaamte over het stinkende verleden, maar omdat studenten steeds het straatnaambordje stalen.

 

1. Mantua

2.

3. S. Lorenzo achter huizen

4. S. Lorenzo na afbraak woonhuizen

5. S.Lorenzo 1907

6. Mantua S. Lorenzo

7. Mantua S. Lorenzo

8. Marburg vroeger

9. Marburg opgefrist

Het Oog van Mosul 2

Het Oog was inmiddels hier. Hij hield een boeiende voordacht over de praktijken van ISIS in zijn stad stad Mosul en over wat daarna kwam. Uit het publiek kwamen vele zinnige vragen en de spreker ging daar uiterst competent op in, zodat we in anderhalf uur een hoop hebben bijgeleerd. De toekomst van Irak is niet bepaald zonnig. Maar dit is niet de plaats om het daarover te hebben.
.
Hij bleef nog tot en met vandaag; we hebben vrijwel een etmaal samen opgetrokken en veel gesproken over een onderwerp dat ons beide ter harte gaat: de oriëntalistiek/het oriëntalisme. Terwijl ik een oriëntalist ben, is hij iemand die oriëntalisten, dus mensen zoals ik, bestudeert: hij zat in Mosul in een vakgroepje daarvoor, dat binnenkort wel weer zal worden heropgericht. In vele Arabische omgevingen gebeurt dat op vijandige wijze, daar in Mosul niet. Hij zou willen dat ik naar Mosul kwam om over dat onderwerp te spreken; ik weet nog niet of ik dat aandurf. Hoe dan ook, mijn gedachten over het onderwerp hebben door onze gesprekken een geweldige stimulans gekregen. Hij is een echte intellectueel, en hoewel nog jong al zeer rijp; dat laatste natuurlijk door alle verschrikkingen die hij heeft meegemaakt.
.
Een steeds grotere inspiratie over dit onderwerp is verder de roman Boussole (Kompas) van Mathias Énard. Het broeit en borrelt momenteel allemaal een beetje door elkaar bij mij. Misschien komt er ooit wat uit. Nu eerst even afstand nemen en bijkomen van deze volle dag.

Bladblazen losgezongen

Als U bewoner bent van een groene buitenwijk kent U het: net zit je lekker in je tuin of op je balkon zit of daar begint even verderop een grasmaaimachine, cirkelzaag, bladblazer of ander akoestisch ongerief. Al die martelinstrumenten zijn wel seizoensgebonden: in de winter hoor je ze zelden, maar dan zit je ook niet buiten.
Vandaag werd ik geteisterd door een bladblazer, die op de trottoirs en in de goten bezig was, of was het een stofzuiger? Een particulier, niet iemand van de gemeente. Maar de blaadjes zitten allemaal nog aan de bomen, en geef ze eens ongelijk. Wat blies of zoog die man dan? Is Duitsland soms nog niet proper genoeg? Ik ben het maar niet gaan vragen; gauw naar binnen tot hij weer weg is.

Wolkloos fietsen

Natuurlijk ga ik door met fietstochten maken in dit heerlijk zonnige zomerweer. Het moet nú; vermoedelijk moeten we in juli en augustus binnenblijven, als het 35 graden wordt. Er ligt nog een tochtje van vorige week te wachten om geblogd te worden; de foto’s moeten nog bewerkt worden. Vandaag heb ik geen foto’s gemaakt en kan de tekst gauw klaar zijn.
Mijn oordeel over Schönstadt moet ik herzien: als je de Alte Postweg naar het oosten neemt, ja dezelfde postweg die ook langs het vliegveldje loopt, dan is Schönstadt wél schön: een heel stuk lintbebouwing van mooie oude huizen en boerderijen.
Een paar kilometer verder komt een van de allermooiste buurtschappen van deze streek: Schwarzenborn. 120 inwoners. Royale herenboerderijen uit vroeger eeuwen met enige hochherrschaftliche neigingen in de vormgeving. Vroeger imiteerden de lagere standen de hogere, in plaats van omgekeerd.
Verder langs het Junkerpfad, het landschap werd steeds prachtiger, al moest tenslotte de gevaarlijke B3 overgestoken worden. Daarna kwam Siedlung, te weten Bracht Siedlung, ver buiten het dorpje Bracht gelegen. Daar bouwden in 1949 de vluchtelingen uit het oosten des rijks hun optrekjes, later kwamen er aanbouwen en nog later flinke nieuwe huizen. Sudetenstraße, U begrijpt het wel. Vervolgens Schwabendorf, dat zich zelf aanprijst als Hugenoten- en Waldenzerdorp. Hier dus overal mensen met migratie-achtergrond. Zou dat nu nog kunnen? Helaas is het zo: hoe idyllischer het dorp en hoe meer papavers en korenbloemen op de akkers, des te meer Nazi’s ook. Gezond eten heeft blijkbaar iets met bloed en bodem te maken.

Rauschenberg liet mij schrikken. Ik kende het wel van vroeger maar zag het nu duidelijker: een schitterend historisch stadje, een gaaf stadsbeeld, bijna zonder twintigste-eeuwse misbaksels in de binnenstad, maar zo volledig kapot: het kan ieder ogenblik instorten. Leegstand alom; veel mensen zijn weggetrokken. Vroeger zou een landheer misschien een groep migranten uitgenodigd hebben er weer wat van te maken, maar zo gaat dat tegenwoordig niet meer.

En waarom heb ik van al dat moois geen foto’s gemaakt? Dat ligt aan die rotwolk. Mijn telefoon deelde mij mee dat mijn iCloud bijna vol was. Ze boden tegelijk aan er voor één gulden in de maand een heel veel grotere wolk bij te huren, maar hoor es: ik ben malle Eppie niet! Die wolk gaat er dus uit. Ik wilde hem meteen wissen, maar ziedaar: ik kan hem wel wissen, maar hij zal pas na een maand echt verwijderd worden. En daartoe moet ik de hele inhoud op een ander apparaat overbrengen. Moet, ja moet! Ik heb dus niet eens de vrijheid mijn eigen kolerewolk te wissen. Bij de CIA hebben ze zeker een achterstand bij het bekijken van mijn kiekjes, of zou het Poetin zijn?

Dan de camera uit de Bronstijd maar weer tevoorschijn gehaald, uit 2011 om precies te zijn. Maar dat leverde ook niets op: de accu was leeg en ik was vergeten hoe ik die op moest laden. Ik heb dus de gebruiksaanwijzing van mijn Universalladegerät nodig en die kan ik niet vinden. Dat wordt een project van langere termijn, dat begrijpt U. Ach, kon ik maar etsen, of tenminste tekenen!

For the record: Cölbe – Reddehausen – Schönstadt – Schwarzenborn – Bracht Siedlung – Rauschenberg – Sindersfeld – Anzefahr – Cölbe – Huis  47 km.

Natte boeken?

Sinds ruim een maand beschikt Marburg over een nieuwe universiteitsbibliotheek. Een mooi gebouw dat goed functioneert; althans zo leek het.
Tijdens de zeer zware regenval van eergisteren is er echter water de UB binnen gelopen. Ik hoorde van studenten die geholpen hebben met het sjouwen van zandzakken, en ook de brandweer is in actie gekomen. Meer details hier.
Het lijkt vanzelfsprekend dat je een stapelplaats van boeken op een droge plek bouwt, maar dat is het blijkbaar niet. Water stroomt altijd naar de laagste plaats en uitgerekend daar staat de nieuwe UB, in een voormalige rivierbedding. En nu het klimaat zo veranderd is zullen er regelmatig zulke stortvloeden uit de hemel vallen. Het volgende noodweer is al voorspeld voor vanmiddag. Als het water niet door de voordeur komt kan het ook opwellen vanuit de bodem, waar het grondwaterpeil stijgt. Had niemand dat bedacht? Ook in de UB Leiden bedreigt grondwater de boekenschat. Ik heb wel eens gehoord — maar daar weet ik evenmin het fijne van — dat er dag en nacht gepompt moet worden om de kelder droog te houden. Handig als het weer 1944 is en de stroom uitvalt. Maar in West-Nederland bestaan er misschien helemaal geen droge plekken.
.
Zit er opzet achter, maakt het deel uit van de War on Knowledge? Ach nee, waarschijnlijk is het gewoon stommiteit.