Lang geleden heb ik eens een jurist ontmoet, een criminoloog zelfs, die abolitionist was. Dat wil zeggen: hij vond dat misdadigers geen gevangenisstraf moesten krijgen en niet meer uit de maatschappij moesten worden uitgesloten. Wat deed deze man in zijn vrije weekend? Hij liet zich bij voorkeur door een sado-meester in een kerker opsluiten en met een zweep afranselen.
Mensen zitten zo ingewikkeld in elkaar.
Opgeslagen onder De mens
Bij brand: blussen
Bij overstroming: dijken verzwaren
Bij uitbraak ziekte: maatregelen afschalen???
Bij nummer één kun je niet veel anders doen. Bij overstromingen (1916, 1953) is het jammer, dat de dijken telkens pas achteraf werden verhoogd, maar goed, er is iets ondernomen. De gang van zaken bij nummer drie is voor mij volkomen onbegrijpelijk. In Oostenrijk moest de incidentie oplopen tot 3600 tot men de juist afgeschafte maatregelen weer invoerde. Moet het in Duitsland en Nederland ook zo lang duren? Alsof men het nooit eerder heeft meegemaakt …
Opgeslagen onder De mens, Gezondheid
‘Ah, u komt uit Nederland? Dan hebt u zeker wel een Candy voor me?’ vroeg de Egyptische ambtenaar. Hij bedoelde het porno-blaadje van die naam, dat in Nederland gemaakt werd. Ik had er geen, en dat stelde hem teleur. Hij gaf te kennen dat de ambtshandeling die ik hem gevraagd had te verrichten aanzienlijk versneld zou worden als ik hem een Candy leverde.
In Egypte bestond er geen pornografie; dat was verboden. Rijke mensen zullen wel toegang gehad hebben tot buitenlandse bladen, en misschien zal er onder de toonbank wel eens een bezoedeld exemplaar van de Playboy verkocht zijn, maar in principe bestond het niet. De behoefte was echter groot, dus men behielp zich. Het tijdschrift Al-Kawâkib moest de ergste nood lenigen: dat ging over filmsterren en dergelijke, een soort Privé. Ik weet niet meer hoe die sterren eruit zagen; ze zullen luchtige jurkjes hebben gedragen, maar een foto in badpak of bikini zal er niet in hebben gestaan. Ook het propagandablad van de Oostduitse ambassade voorzag in een behoefte, en dat was nog gratis ook. Daar stonden bij voorbeeld reportages in over sportprestaties van de DDR: vrouwen in minimale sportkleding! Ik herinner mij een nummer dat onder studenten erg populair was, met een struis gebouwde blonde jonge boerin op het omslag, die in een kort broekje en een mouwloos hemdje een tractor bestuurde. In Leipzig moeten ze wel hebben geweten wat ze aanrichtten in de Arabische Wereld.
Ik ging wel een films kijken die in de buitenlandse culturele instituten werden aangeboden. Ook die waren gratis, dus daar zaten ook Egyptische studenten. Egypte maakte zelf ook films, en die waren toentertijd niet slecht, maar die zaten heel anders in elkaar dan de onze, meer volkstoneel-achtig, dus ik wilde af en toe wel graag iets Europees zien. De Egyptenaren die daar zaten begrepen meestal niet veel van die films, of ze vonden er gewoon niets aan, wat ik me bij L’année dernière à Marienbad nog wel kan voorstellen. Maar er ging altijd een gejuich en gejoel op als er in zo’n Europese film een meisje of vrouw optrad met minder kleding dan men in Egypte gewend was, of met een ‘vrij’ gedrag. Terwijl die instituten echt wel opgepast zullen hebben dat ze geen films importeerden die als porno konden worden opgevat. Een Europeaan zal er niets bijzonders aan gezien hebben. Dat gejoel stoorde het kijkgenot soms, en gaf ook een miserabele indruk van Egypte.
Jaren later, in 1976 misschien, zag ik in Cairo de verfilming van Nagieb Mahfoez’ Café Karnak: een korte roman waarin de martelingen in Nassers gevangenissen en de machinaties van de geheime politie aan de orde werden gesteld. Dat was nog nooit gebeurd, en de meeste bioscoopbezoekers waren er beduusd en stil van. Maar bij een minderheid speelde toch de geilheid weer op, toen de actrice Suad Husni door een bewaker mishandeld en geslagen werd, waarbij haar jurk iets naar boven opschoof. Er werd een verkrachting gesuggereerd, maar die werd natuurlijk niet getoond; het bleef bij een stukje bovenbeen en de fantasie van de toeschouwers deed de rest.
Misschien zou zo’n land gebaat zijn bij toch wat aanbod van echte pornografie? Daar is de aardigheid namelijk snel vanaf, en dan kunnen ze weer aan iets anders denken.
… brengt herinneringen aan weleer. Maar daarvoor heb ik geen bloesem nodig. Hoe ouder ik word, des te meer mini-, macro- en maxi-herinneringen bij mij bovenkomen. Vroeger had ik dat niet. Soms, heel soms, schrijf ik hier zo’n mini-herinnering op, wanneer ik het herinnerde enigszins interessant vind en vermoed dat een ander er ook aardigheid in kan hebben. Maar er zijn zo oneindig veel meer herinneringen, dat loopt in de miljoenen! De meeste zijn totaal oninteressant: die rare keukeninrichting bij de familie F.; de in Nederland verbouwde knoflook, die naar Nederland smaakte; de sticker op een fiets; de treincoupé in Bulgarije die van buitenaf op slot werd gedaan; de electrische trein van Bob (ik had zelf een trein die je op moest winden: Hornby, The Great Western); hoe het buurmeisje in de vijver viel in de tuin van het herenhuis waar we helemaal niet mochten spelen; bezoek aan Woudrichem met T.; een vervallen huis in Zittau; een telefoonnummer in Rome dat niet meer bestaat; het loderijnflesje van oma; de ribbeltjes op een brugleuning; hoe J. en ik zelf de roeiriemen ter hand namen omdat de veerman het vertikte; kersen eten in een boomgaard in de Betuwe; hoe de mensen roken die wij als kinderen de ‘pis-mensen’ noemden: een ouder echtpaar, maar ik denk vooral hij (er waren toen nog geen Tena-broekjes); de brievenbussen die achter aan de trams hingen die naar het Centraal Station reden.
Nee, dat alles is het opschrijven niet waard. Bovendien zijn heel veel herinneringen zo privé, dat ik ze hier zeker nooit zou opschrijven. En dan zijn er nog de grote herinneringen, die ook vaak erg privé zijn en bovendien veel werk om op te schrijven.
Andere mensen hebben ook karrevrachten met herinneringen; die lopen tezamen in de 100.000.000.000n. En van al die herinneringen komt maar een fractie in de openbaarheid, onvermijdelijk sterk vertekend ook nog. Ook gaan er elke dag miljarden verloren, door dood of dementie of gebrek aan belangstelling. Dat is jammer voor de geschiedschrijving. Want als het mogelijk was, die talloze mini-herinneringen te bewaren zou je eindelijk grip op het verleden krijgen, minder afhankelijk worden van de constructies van historici. Gecombineerd met die van anderen zijn saaie herinneringen misschien toch niet oninteressant.
En als er meer macro-herinneringen geconserveerd zouden worden, als bij voorbeeld honderdduizend mensen een eerlijke, niets-ontziende autobiografie zouden schrijven, bestaande uit hun meest persoonlijke, ook voor hen pijnlijke of schandelijke herinneringen— die eerlijkheid is dus alleen haalbaar als ze anoniem blijven —, ja, dan zou er toch iets duidelijk worden van wat voor raar wezen de mens eigenlijk is— of toch niet? of willen we dat eigenlijk niet weten?
Opgeslagen onder De mens
Nederland is het dichtstbevolkte land van Europa. Als ik vanuit het betrekkelijk veilige Duitsland het Nederlandse corona-beleid gadesla krijg ik soms de indruk dat de uitdrukkelijke bedoeling is, die bevolkingsdichtheid wat te verkleinen. Geen afstand, verbod op FFP2 mondkapjes, desinformatie, nergens ventilatie, halve lockdowntjes alleen voor de vorm, dansen met Jansen, knuffelen, te laat vaccineren, afschalen van zorg: alles schijnt te zijn opgezet om corona de kans te geven. Maar ook vóór corona meende ik in Nederland soms al die neiging tot uitdunning waar te nemen. Afnemende zorg voor oude en chronisch zieke mensen en voor jongeren die hulp behoeven, geen erbarmen met armen of arm gemaakten. We zijn gewend Rutte als onbenul te beschouwen en zijn ministers als incompetent, maar echte schoften van zó groot kaliber zullen zij toch niet zijn? Of toch …?
Dat er regelmatig volkeren en volksgroepen uitdrukkelijk worden uitgeroeid is bekend: Indianen, Australische ‘aborigines’, Herero’s, Armeniërs, Joden, Rohingya’s, Oeigoeren, Indiase moslims en nog veel meer. Maar er is ook zoiets als het op de koop toe nemen van het sterven van mensen. In de voormalige koloniën was er behoefte aan arbeidskracht. Daarom liet men de inheemsen in leven, om als slaven, koelies of keuterboertjes te kunnen bijdragen tot het ‘batig slot’ van de overheersers. Tegenwoordig zijn inheemsen niet meer zo nodig. In o.a. de Amazonas, in Congo en op Nieuw-Guinea halen de grijparmen van geweldige machines de begeerde delfstoffen weg en inheemse bevolkingen lopen daarbij alleen maar in de weg. Ze worden soms uitgemoord, maar meestal niet; dan laat men ze gewoon verrekken. Passieve genocide.
Ook de grote hongersnood in Ierland werd indertijd in Londen verwelkomd. Er woonden te veel mensen in Ierland, die stonden de noodzakelijk geachte landbouwhervormingen in de weg. Dus toen de aardappelziekte toesloeg en de Ieren hongerden (1845–52) kwam dat mooi uit en werd er uitdrukkelijk geen hulp verleend. Anderhalf miljoen doden, twee miljoen verdrevenen waren het resultaat, en natuurlijk een land dat braak lag voor moderniseringen.
Hongersnoden in Brits Indië kostten tussen 1876–78 ongeveer acht miljoen doden. Het begon met droogte, maar de politiek van laissez faire deed de rest. Dat is sjiek Frans voor nagelaten hulpverlening. De export van levensmiddelen naar Groot-Brittannië ging gewoon door, net als tevoren uit Ierland. In 1943 stierven er nog een paar miljoen mensen in Bengalen, door de oorlogsomstandigheden, maar ook door koloniaal wanbeheer. De overheden ontkenden veelal dat er een hongersnood was; ook die truc is van elders bekend.
In Nederlands Indië vielen er van 1943–1946 minstens 2.500.000 doden door een hongersnood. Die was door de Japanse bezetters veroorzaakt, maar na de terugkeer van de Nederlanders had het voeden van de hongerigen, heel zacht gezegd, geen prioriteit. De inlanders werden nu als de vijand beschouwd, en van de weeromstuit werden ze dat ook nog. Hoe anders was het misschien gelopen als men ze gevoed had.
Ik bedoel maar: het hoeft niet altijd genocide te zijn. Wegpesten, het vernietigen van olijfbomen of andere levensvoorwaarden en/of nagelaten hulpverlening doen het ook. In het huidige Nederland zie ik daartoe ook een zekere, nog betrekkelijk lichte neiging. We zijn er zeker niet te goed voor.
Opgeslagen onder De mens, Eten en drinken, Nederland
In Duitsland worden er regelmatig bommen uit de Tweede Wereldoorlog gevonden, die indertijd niet zijn ontploft en nu een gevaar vormen. In zo’n geval krijgen de omwonenden een oproep, hun woning te verlaten tot het ding onschadelijk gemaakt is. Voor een tijdelijke verblijfsruimte en voor koffie wordt gezorgd. Iedereen verlaat dus zijn woning, al dan niet vloekend. De twee of drie mensen die het vertikken worden door de politie opgehaald.
Wat gebeurt er als er ergens een dijk breekt of op andere wijze een grote overstroming of ramp plaats vindt? Het gezag roept dwingend op door de radio en luidsprekers: verlaat uw woning, NU! en op het terrein zelf gebeurt er ook van alles: hier zandzakken, daar een weg afgesloten, met bootjes worden mensen uit hun half ondergelopen huizen gehaald. In zulke gevallen hoor je nooit over politici die beraadslagen of mensen die een mening willen vormen en daarover discussiëren. Er wordt meteen aangepakt, en vele mensen stromen toe om als vrijwilliger te helpen.
Corona is ook een ramp, maar daarbij loopt het heel anders. Een gezeik van jewelste, besluiteloze gezagsdragers, burgers die een eigen mening hebben. Daaraan hebben we de vierde golf te danken, en wie weet hoeveel er nog volgen. Waarom, en hoe is dit zo gekomen? Ik zou het graag willen weten; zijn er al studies over verschenen? Het lijkt vooralsnog dat de meest vrijgevochten landen in het nadeel zijn: VS, GB en Europa ten Noorden van de Alpen. Daar komen in ieder geval een aantal zaken te samen: toegenomen domheid door de teloorgang van het onderwijs; ver voortgeschreden, maar nu stagnerende democratieën; afnemende bereidheid zich aan regels te houden. Gaat het in ondemocratische landen beter? In Rusland niet; integendeel, maar dat land is überhaupt een zooitje. China daarentegen is goed georganiseerd en heeft momenteel groot voordeel van zijn niet-democratische en niet-neoliberale karakter. Als de overheid zegt: de hele stad wordt afgesloten, nu allemaal een prik! dan gebeurt dat; zo mogelijk vandaag nog. Voor de corona-bestrijding is of lijkt dat ideaal, al zijn er helaas geen betrouwbare Chinese corona-cijfers.
Raadselachtig is Zuid-Europa. Daar liggen democratische landen, die echter wel degelijk maatregelen weten door te zetten waaraan men zich houdt. Misschien van de schrik? Heeft Italië het geleerd van de catastrofe in Bergamo in 2020, of was het altijd al zo?
In het Noorden is ook heel wonderlijk de vijandigheid van de vrije meningvormers en corona-ontkenners tegenover de mensen die actief zijn tegen corona. Door luidkeels desinformatie te verbreiden en angst te zaaien, maar soms ook met fysieke middelen, worden maatregelen bestreden en zorgverleners tegengewerkt. Ik begrijp daar helemaal niets van; maar ik zie wel de parallel met gedrag dat toenemend voorkomt bij ongelukken op de Autobahn of bij branden. Daar wordt hulpverleners en brandweerlieden steeds vaker fysiek belet hun taak uit te voeren. En dat niet eens op grond van een mening. Zo’n geheel vrij gevormde mening is blijkbaar niet eens nodig. Het moet iets anders zijn, maar wat? Terugkeer van het levensgevoel van 1914? Een tijdperk, een systeem is ten einde, zo gaat het niet langer, dus alles moet kapot, de hens erin!
Opgeslagen onder De mens, Europa, Gezondheid, Media Medien, Onderwijs, Politiek, Westen
Zo, het hoofdstukje over de giraf in de oude Arabische tekst over dieren waaraan ik werk is af. Het was al meer dan twee weken bijna af; er hoefde alleen nog een heel klein kleinigheidje aan te worden gedaan, en dat heb ik nu inderdaad gedaan. Natuurlijk werd ik afgeleid door allerlei post-coronaïsche activiteiten, maar dat is niet de ware oorzaak van de vertraging. Ik bleef haken aan een heel klein haakje en dan staat de boel weer een tijdje stil. Zo is het mijn hele leven al gegaan, en daarom heb ik niet tientallen boeken geschreven, zoals Simon Vestdijk of Thomas van Aquino.
Soms is het een gevoel van niet-kunnen, maar ook wel vaak een van diepgevoelde weerzin. Dikwijls blijkt het dingetje dat ik nog moest doen een bagatel te zijn, bij voorbeeld van fysieke aard: ik hoef alleen een boek uit de kast te pakken of in de UB te gaan naslaan, maar ja, dat is allemaal zo ver. Volgende week maar eens zien. Of ik kan wat ik vorige week al had geschreven ineens niet meer terug vinden. Vaak ook moet ik constateren dat het vermeend onvoltooide deel eigenlijk best af was. Ineens zie ik dat dan: er moet nog even een komma verplaatst worden en hup, het kan de deur uit. Dan is het aan anderen vast te stellen dat het onvolledig is — als het dat is. Misschien is het juist te groot en moet het ingekort worden, maar dat is nooit moeilijk. Dat is stressloos kantoorwerk. Bevrijding, tot het volgende obstakel.
Over de giraf had ik overigens hier al veel gezegd. Wat sindsdien nog te doen viel, was kijken wat in de Oudheid over de ‘samengesteldheid’ van het dier gezegd was. Daar is inderdaad een hoop over te doen geweest.
P.S.: ‘Zeg Dikkertje Dap, zei de giraf …’ — moest dat niet Daf zijn, omwille van het rijm? Misschien heeft de DAF-fabriek daartegen indertijd geprotesteerd en moest Annie M.G. het knarsetandend veranderen?
Opgeslagen onder De mens, Persoonlijk
Vandaag zal weer enige malen dat filmpje te zien zijn met die twee brandende torens in New York, waarbij een man bovenstaande woorden spreekt. Zullen we voor de verandering eens de paar duizend doden herdenken die in 1999 omkwamen door de NAVO-bombardementen in Joegoslavië? Anders doet misschien niemand het.
Nee, ik ben niet ziek, ik mankeer niets, maar had gisteren een ogenblik gespeeld met de gedachte, mij ziek te melden om onder een bepaalde afspraak af te komen. Je kunt moeilijk tegen iemand zeggen dat je nu geen zin hebt in een ontmoeting, maar een niet al te ernstige of langdurige ziekte is altijd een aanvaardbaar excuus.
Maar nee, ik zou toch niet ziek zijn had ik al besloten: ik zou me vermannen en de afspraak nakomen. Maar wat gebeurt: de persoon in kwestie SMS-te mij vanmorgen dat híj wegens ziekte verhinderd was. Dat komt prachtig uit! Van harte beterschap gewenst natuurlijk. Nu komt natuurlijk de vraag op: is hij ook niet ziek, had hij hetzelfde idee als ik? Waarschijnlijk is er heel veel voorgewende ziekte in de wereld.
Opgeslagen onder De mens, Gezondheid
Het was nog in Amsterdam en lang voor #Metoo: de studente X klaagde verontwaardigd dat docent Y haar had lastig gevallen in de lift, toen zij zich daarin over meerdere etages alleen met hem bevond. Als hij dat inderdaad gedaan had was haar verontwaardiging terecht. Maar het is ook denkbaar dat zij hem opzettelijk wilde beschadigen: was ze misschien gezakt voor een tentamen, mocht ze hem niet, ja, zoiets komt ook voor. En dan is er nog een breed tussengebied van mogelijkheden: ze voelde zich misschien alleen maar onbehaaglijk met hem in die lift. Of hij had een blik op haar geworpen, of een vriendelijke opmerking gemaakt die zij als ongewenste intimiteit had opgevat; er zijn zoveel mogelijkheden. Wat er gebeurd was kon niemand weten behalve de direct betrokkenen; wat indertijd precies haar klacht was ben ik inmiddels vergeten. Zeker is wel dat de reputatie van de docent voor langere tijd beschadigd was, terecht of niet.
Hier kwam ik op via een andere mini-herinnering: de WC van het Kulturhuset in Stockholm. Toen ik daarvan eens gebruik maakte — het was lang vóór 1984 — was ik geschokt te zien dat er een camera in de cabine was aangebracht! Het gebouw was vrij toegankelijk en de overheid wilde waarschijnlijk weten of daar drugs gebruikt werden, maar ik vond het stuitend. Toch zou dit een oplossing zijn voor die lift-problematiek. Zeer onaangenaam, maar het is inmiddels misschien allang gerealiseerd? In Marburg zijn camera’s aangebracht in de openbare liften die van de benedenstad naar de bovenstad voeren. Een andere oplossing zou zijn aparte liften te bouwen voor mannen en vrouwen, zoals in de ideale islamitische samenleving, maar culturele ontleningen aan islamitische landen zijn momenteel taboe. En voor Europa zou dat ook te begrotelijk zijn.
Emigrant 