Ontferming

In 1964 hadden alleen echt rijke mensen nog inwonend huispersoneel. Twee ‘gewone’ gezinnen kende ik echter die nog een dienstmeisje hadden. Eén was in Amsterdam. Bij een klasgenoot hadden ze een Indonesisch meisje voor dag en nacht, een christin, die ze blijkbaar van familie uit Indië hadden doorgekregen. Ik had enigszins met haar te doen, want behalve haar werkgevers had ze niemand in Nederland. ‘Ze heeft verder niemand, wij hebben ons maar over haar ontfermd.’ Zou ze op haar vrije avond landgenoten zijn gaan opzoeken? Ik betwijfel het.
Op zekere avond zaten we met enkele klasgenoten bij elkaar en ik zou de betreffende jongen, met wie ik bevriend was, even opbellen. Hij was niet thuis en ik zei: dag juffrouw. De anderen moesten erom lachen: wie zei er nu juffrouw? Tegen zijn moeder of een eventuele zuster zou dat inderdaad niet gepast zijn geweest. Maar toen bleek dat ik met het dienstmeisje had gesproken vonden ze het wel in orde. Wat had je anders tegen haar moeten zeggen? Een mevrouw was toen nog iets heel anders.
.
Het andere gezin woonde in Duitsland; ik logeerde er regelmatig. Daar was Anna uit Oost-Pruisen: een aardige, hardwerkende, zeer bedeesde vrouw. Pas heel veel later heb ik begrepen hoe dat zat met die vluchtelingen uit het Oosten van Duitsland. Ook zij had niemand meer en mocht dankbaar zijn dat ze ergens terecht had gekund. Dat was ze ook naar behoren, en dat ze zich uit de naad moest werken en waarschijnlijk onderbetaald werd vond niemand gek.
Anna poetste ook de schoenen, die iedereen bij het slapengaan buiten de kamer op de gang zette. ’s Morgens stonden ze dan alweer glanzend te wachten, terwijl Anna het ontbijt bereidde. Later was zij er niet meer; toen werden haar functies in het gezin overgenomen door een keukenmachine en de beide dochters des huizes—die voortaan ook de schoenen poetsten.
.
Wij hadden thuis geen dienstmeisje, maar één maand per jaar toch wel een beetje. Toen ik nog klein was gingen we ’s zomers namelijk in juli naar Wijk aan Zee. In de buurt woonde een meisje van misschien zestien(?) wiens vader was overleden, zodat het gezin weinig inkomsten had. Met ons mocht ze een of twee keer mee op vakantie; dan had ze ook eens wat, het arme ding. Later heb ik begrepen, dat zij op deze manier wel een erg goedkoop kindermeisje annex dienstmeisje was voor mijn moeder.

Langharig tuig

Als u serieus genomen wilt worden, dames, draagt dan uw haar middellang of kort! Lang loshangend haar kan echt niet meer, sinds politiek ‘rechts’ in zijn propaganda gebruik maakt van langharige, liefst blonde meiden. De Republikeinen in de VS zijn erop betrapt, de slagorden van de Nederlandse PVV en FvD kent U zelf wel, en nu is ook Saoedi-Arabië ermee begonnen.
Dat wordt nog wat, als al dat haar er in 1945 weer af moet.

 

De Eva’s en de Elsjes van Nederland.

Mini-herinnering: misdaad loont

Slechte mensen ken ik meer dan genoeg, mijzelf niet uitgezonderd, maar een echte crimineel, louche en met foute schoenen en hemd, heb ik maar éénmaal ontmoet. Het was iemand met een wat vormeloos karakter, de broer van iemand die ik kende; kort na onze ontmoeting nam hij deel aan de grote Van Gogh-diefstal in 1991.
Hij belandde in de gevangenis, ben vergeten hoe lang. Daar kreeg hij de gelegenheid, een studie Rechten te volbrengen. Naar verluidt werd hij er ook nog min of meer volwassen. Zou hij advocaat van kwade zaken geworden zijn?
Nu de studiebeurzen zijn afgeschaft en de boze wereld voor nog onvolgroeide mensen meer verlokkingen dan ooit gereedhoudt is zo’n misdaad misschien een alternatief?
Van kunst word je een beter mens, zo veel is zeker.

Disciplineren

Een nieuwsbericht zette mij aan het denken. In Hamburg heeft een natuurkundeleraar zijn leerlingen rustig gekregen door tonen met een zeer hoge frequentie op ze los te laten. Zulke tonen kunnen alleen door jonge mensen worden gehoord; zelf had hij er dus geen last van. Ouders klaagden, de schooldirectie heeft het verboden en het contract van die leraar is niet verlengd. De leraar moest zijn excuses aanbieden; een rechtszaak is er niet van gekomen. En nu komt de zin die mij deed opschrikken: ‘De school gaat ervan uit dat hij een fout gemaakt heeft, maar niet de bedoeling had te disciplineren.’
.
Nee, als hij dat had gewild, dát was pas erg geweest! Maar moet een leraar niet altijd (ook) de bedoeling hebben te disciplineren? Niet met zo’n akelig middel natuurlijk, maar naast het overbrengen van de stof moet zo’n leraar er wel degelijk voor zorgen dat er orde heerst, dat er geordend wordt nagedacht over de oplossing van een vraagstuk en dat het doen van proeven gedisciplineerd geschiedt—al was het alleen al om ontploffingen te voorkomen. Een andere leraar brengt de kinderen bij welke woorden ze moeten gebruiken en hoe ze die moeten schrijven, en dat iedere zin begint met een hoofdletter en eindigt met een punt. Hopelijk nog veel meer natuurlijk; ik licht er alleen enige puntjes van discipline uit. Een rijleraar brengt je bij, volgens bepaalde regels te schakelen en volgens bepaalde regels voorrang te geven, dat je niet te hard mag rijden en bij links- of rechts afslaan de richtingaanwijzer moet gebruiken. Enzovoort enzovoort.
.
Maar men heeft er steeds minder zin in. Een soort disciplinering die nog algemeen wordt aanvaard is het zindelijk maken van kleine kinderen—of is dat dressuur? In de allermeeste gevallen lukt dat goed en tot ieders tevredenheid. Hoewel men in vroeger tijden naar verluidt wat nonchalant was met de behoeften: in het paleis te Versailles schijnen de hovelingen ze overal gedaan te hebben, en in Hessen kon je honderd jaar geleden vrouwen zien die gewoon neerhurkten op straat, aan het zicht onttrokken door de talloze rokken die hun onderlijf omgaven. Maar ze lieten het niet zomaar lopen als dieren; ze hadden wel degelijk de controle over hun lichaam geleerd, alleen toiletcabines waren er nog niet. Ook in de sport worden er nog regels toegepast.
.
Voor het overige is disciplinering blijkbaar niet meer gewenst, hoewel zij toch vele voordelen heeft. Zou het bij voorbeeld niet fijn zijn als alle automobilisten hun richting aangaven met behulp van die aanwijzer? Het scheelt andere automobilisten onzekerheid en tijd. Kunnen spellen vergroot de kans een baan te krijgen en iets te vinden in een zoekmachine. Enzovoort enzovoort.
.
Ik heb makkelijk praten, want ik behoor tot een generatie die nog vanzelfsprekend werd gedisciplineerd. Misschien waren er af en toe momenten van irritatie; ik herinner me ze niet en over het algemeen kan ik zeggen: het heeft geen pijn gedaan; nee, helemaal niet. Ik steek altijd mijn hand uit op de fiets en gebruik de richtingaanwijzer in de auto. Dat kost niet alleen geen enkele moeite, het is zo verinnerlijkt dat ik het niet eens zou kúnnen nalaten. En zo is er nog heel veel meer. Zonder twijfel heeft disciplinering mijn leven vergemakkelijkt.

Mini-herinnering: onrecht op school

Het was in de zesde klas van de lagere school. We moesten een som maken. Dat deed ik met inkt op het tafeltje waaraan ik zat, en toen ik de uitkomst had schreef ik die op en wiste de bewerking uit met spuug.
De meester bleek echter niet alleen geïnteresseerd in de uitkomst, maar ook in de bewerking, en die was er dus niet meer. Ik wilde niet toegeven dat ik die op het tafelblad had geschreven, in de aanname dat zoiets streng verboden was, en stond met de mond vol tanden.
Daarop meende de meester dat ik het antwoord van mijn bankgenoot Bob had overgeschreven, wat beslist niet waar was!

Terug in de fles

Er zijn ontwikkelingen aan de gang die de overheden niet meer in de hand hebben. Steeds grotere groepen ontevredenen op straat, discriminatie, haat die zich uitbreidt als een besmettelijke ziekte, geweld dat onbestraft blijft, ontzegging van nationaliteit, concentratiekampen, politieke moorden. Kortom, het wordt een zooitje, in het ene land meer dan het andere. Is dit nog te stoppen?
.
Ik zou niet weten hoe, maar put hoop uit de jaren 1950 en volgende. Neem nu eens Duitsland: verschijnselen als hierboven beschreven sinds de Eerste Wereldoorlog. Vanaf 1933 een regime dat systematisch loog, bedroog en roofde, genadeloosheid bevorderde en uitoefende; deportaties, kampen, moorden, enfin, het is bekend. Na 1945 volgenden nog enkele jaren van discrimineren en uitbuiten van (Duitse) vluchtelingen, grootschalige corruptie, sjacheren, diefstal, zwarte handel. En ziedaar: in de vijftiger jaren werd datzelfde Duitsland een steeds netter land. Nee, het Nazi-gedachten‘goed’ was niet meteen weg en er werkten nog veel Nazi’s die deden alsof ze het niet waren, maar toch was het een samenleving die zich steeds meer aan de regels hield, die naar recht en gerechtigheid streefde en waarin ethiek een plaats had. Saai maar fatsoenlijk. Ik wil maar zeggen: de geest kan wel degelijk terug in de fles. Nu nog uitvinden hoe dat moet. Zijn er altijd oorlogen of ingrijpende revoluties voor nodig?

Plas

In een openbaar herentoilet stond voor een van de urinoirs een vrouw. Wat zij daar deed, en hoe, weet ik niet; navragen leek me niet gepast. Of het een echte vrouw was weet ik ook niet; ze zag er wel zo uit.
.
Dat was dus een directe confrontatie met de nieuwe gender-WC-problematiek. Erg? Na twee seconden nadenken kwam ik tot de conclusie: het kan me helemaal niet schelen. Laat iedereen maar op zijn manier haar behoefte doen.

Soezen

‘Hoe lang nog, luiaard, zul je blijven slapen, wanneer kom je uit bed? Nog even dan? Nog even slapen, nog een beetje rusten, een ogenblik nog blijven liggen?’ De bijbelschrijver (Spreuken 6:9–10) moedigt dit niet aan: er moet gewerkt worden, anders ligt de armoe op de loer.
.
Voor mij geldt dat niet: mijn pensioen komt toch wel, of ik langer of korter slaap doet er niet toe. Ik sluimer en soes tegenwoordig wel twee uur per nacht. Dat is niet omdat ik lui ben en geen zin heb om de koeien te melken of het graan te dorsen, maar omdat er iets is veranderd in mijn slaappatroon. Vroeger ging ik om twaalf uur op bed liggen, viel als een blok in slaap en werd om zeven uur in precies dezelfde houding weer wakker, meestal dromeloos. Tegenwoordig lig ik nog steeds van twaalf tot zeven in bed, val snel in slaap, maar word meestal om een uur of vijf wakker. De twee uren die nog resten breng ik soezend door. Ik word vanzelf helemaal wakker om 6:59 en zet de wekker af, die op zeven uur staat, luister naar het nieuws en begin met de dag.
.
Overdag ben ik niet moe, dus vijf uur slaap schijnt genoeg te zijn. Maar die twee uur ‘blijven liggen’ zijn waarschijnlijk toch nodig voor het lichamelijk welzijn. En anders toch zeer gewenst om wat er door mijn hoofd gaat.
.
Wie slaapt, verwerkt het vooraf geleefde door te dromen. Soms wordt hij zelf zo’n droom gewaar, maar dat gebeurt niet zo vaak en het duurt ook maar heel kort. Tijdens het soezen daarentegen ben je bij bewustzijn en gaan er de hele tijd gedachten en vooral herinneringen door het hoofd. Ik bezoek weer bepaalde plaatsen waar ik ooit was, soms lang geleden, ontmoet personen, hoor flarden van gesprekken, kortom: haal herinneringen op. Alles veel realistischer dan echte dromen, want het is ‘echt gebeurd’—al zal de geschiedschrijver in je hoofd onvermijdelijk vertekeningen aanbrengen. Zo houd je je boeltje bij elkaar, blijf je wie je bent. Soms denk ik ook wat na, maar nooit erg diepgaand. Wel mengen zich kort voor zevenen voornemens, of liever ingevingen door de herinneringen: er wordt min of meer beslist wat ik vandaag zal gaan doen, of waar het te schrijven stukje over zal gaan. Bij het ontbijt zie ik ook mijn agenda liggen, met misschien afspraken of verplichtingen erin. Geheel vrij om de ingevingen van de nacht te volgen ben ik dan niet meer, maar er is goed mee te leven.

Naar Soezen 2.0

Oh dear, oh dear, the End is near!

Gaat U op vakantie, maar wilt U het naderende einde in het oog houden? Degenen die naar Engeland gaan zal dat vanzelf wel lukken. De anderen geef ik graag een leestip door, die ik van een goede vriendin had gekregen: John Wyndham, The Kraken Wakes.
In dit boek van 1953 wordt het kwaad aangericht door geheimzinnige wezens uit de ruimte die zich diep in de oceanen nestelen. Hoewel ze aanvankelijk niets doen worden er absurde maatregelen getroffen om ze te bestrijden, waarbij een atoombom niet wordt geschuwd. Dat maakt de wezens kwaad en ze gaan terugvechten. Eerst maken ze de menselijke scheepvaart zo goed als onmogelijk. Vervolgens verschijnen ze met geheimzinnige tanks op de stranden, waar zij mensen ‘oogsten’. Tenslotte veranderen ze de golfstromen van de oceanen, zodat het ijs van de polen smelt, de zeespiegel snel stijgt en grote delen van Engeland onder water komen te staan—ja, ook Londen natuurlijk. En Nederland, niet te vergeten: wie de vloed overleeft vlucht naar Duitsland.
.
Er gebeurt wat in onze tijd ook gebeurt. Verstandige wetenschappelijke berichten over de verschijnselen worden door politici weggewuifd en de betreffende geleerden worden verdacht gemaakt of op een zijspoor gerangeerd. Met behulp van enkele onbenullige, onverstandige autoriteiten wordt er intussen verkondigd dat er geen reden is tot ongerustheid. De media zijn al even marktgericht bezig als tegenwoordig en neigen tot fake news. De bevolking schrikt na iedere ramp wel even op, maar vergeet snel, gaat lekker op weekend of drinkt nog wat.
.
Dit boek is natuurlijk geen informatiebron over klimaatverandering of zeespiegelstijging, maar het laat wel uitstekend en met veel humor zien hoe politiek, ambtenarij en journalistiek in tijden van crisis werken, hoe kort de aandachtsspanne van de mens is, hoe knullig en hulpeloos hij is. Vooral de ondergang van Londen wordt indringend beschreven, al krijgen we de talloze ronddrijvende lijken niet te zien. Uiteindelijk is er een straaltje hoop: na een aantal jaren vinden de Japanners een middel om de aliens te vernietigen en heeft de sterk uitgedunde mensheid weer een toekomst. Gelukkig maar; het is tenslotte vakantie. U kunt ook een Amerikaanse rampenfilm gaan zien, maar The Kraken Wakes is intelligenter. En het end is minder happy.

OPGEPAST, Lesbisch stel! Een perversie voor kinderen

In het altijd zo rimpelloze Nederland was een klein briesje opgestoken, dat wat ‘ophef’ veroorzaakte. In een nummer van de Donald Duck zou een lesbisch stel zijn afgebeeld. Boze mensen vroegen zich af: Moeten ‘onze kinderen’ nu ook al verplicht aan dit soort perversies worden blootgesteld? Waarschijnlijk zijn dat dezelfde bozerikken die moslims verwijten dat zij intolerant zijn jegens homoseksuelen.
Zelf ben ik al zestig jaar niet meer geabonneerd op dat blad. Toen ik het betreffende plaatje eindelijk te zien kreeg moest ik erg lachen. Het is volkomen onschuldig.
Er zijn twee dames te zien die aan een drankje zitten. Het eten is er nog niet; ook in Duckstad is de bediening langzaam geworden. Uit het getekende hartje blijkt dat zij elkaar erg graag mogen. Is dat nou alles? Moeten ze daarom lesbisch zijn, voor de hele rest van hun leven? Er zijn zo veel mogelijkheden. Misschien gaan ze na het eten met elkaar naar huis en hebben ze eenmalig een dolle nacht. Misschien zijn ze serieus verliefd en besluiten te gaan samenwonen. Die blauwe jurk zal wel het grootste huis hebben, dus dan trekt die andere daar in; dat kán ja. Het is echter ook goed mogelijk dat ze een gezellig dagje Duckstad gedaan hebben en even in een uitgelaten stemming zijn. De rode jurk gaat na het eten terug naar haar flatje boven de bibliotheek, de andere gaat weer naar man en kinderen in Ganzenhuizen.
Wie kan dat weten, en móet het geweten en gezegd worden? Laat iedereen toch lekker doen waar hij/zij/het zin in heeft! Alle vormen van seks en liefde en genegenheid zijn mogelijk. Wel met inachtneming van bepaalde regels: geen dwang, geen letsel, geen overdracht van ziekten, geen misbruik of benadeling van kinderen.
Maar wat ook belangrijk is: de mens is een veranderlijk wezen. Hij hoeft zich niet vast te leggen, hij hoeft zich geen identiteit te laten aannaaien. Met die afzichtelijke letters LHB enzovoort rijst het helemaal de pan uit. De laatste versie die ik zag was: de LHBTQIAP community. Wie zich daar niet in herkent valt tussen de letters en moet dus zelf een letter gaan verzinnen, óf is cis het, wat ook erg onsmakelijk klinkt. Dit kan toch geen serieuze manier zijn om de menselijke verscheidenheid en veranderlijkheid te benaderen?