Ikjesclubs

Nog altijd ben ik ‘lid’ van twee internationale online wetenschappersverbanden: Academeia.edu en Research Gate, die ik nooit uit elkaar kan houden en wier activiteiten ik met een half oog volg. Je kunt daar veel wetenschappelijke artikelen gratis downloaden en hoeft dan minder vaak naar een bibliotheek te rennen. Je kunt ook een ‘abonnement’ nemen op de publicaties van door jou uitgekozen geleerden. Dat is prettig en daarom blijf ik daar. Als tegenprestatie word je geacht je eigen teksten te uploaden en dat heb ik gedaan. Ik krijg bergen post van deze clubs: telkens wijzen ze je erop dat X een nieuw artikel heeft geplaatst, of dat je, als je artikel zus-en-zo hebt gelezen, ook wel geïnteresseerd zult zijn in: … en dan volgt er een lawine van andere artikelen, waarvan vaak een deel inderdaad wel interessant is. Deze post is soms irriterend, maar ik kan mij voorstellen dat zij een zegen is voor nog actieve wetenschappers: een deel van het literatuuronderzoek wordt hun uit handen genomen en er komt ook eens een artikel uit Helsinki of Tennessee langs dat anders onopgemerkt zou zijn gebleven. Hoe weten ze wat iemand zou kunnen interesseren? Daaraan zullen wel die beroemd-beruchte algoritmen te pas komen. Dat is een Arabisch woord: het zijn kleine mannetjes die kaartenbakken bijhouden van wat mensen lekker vinden.
.
Een sympathiek neveneffect van deze online-activiteiten is overigens dat de machtspositie van uitgevers wordt ondergraven. Hoe vaak gebeurt het niet dat wetenschappelijke tijdschriften, nee niet Science of Nature natuurlijk, maar brave alfa-periodieken, die vroeger door een professor, een assistent en een secretaresse werden gerund, zijn gekaapt door een uitgeverij die de prijzen sterk heeft verhoogd en nu twintig of dertig dollar vraagt voor het downloaden, soms slechts het enkele lezen, van één artikel? Hoewel uitgever van huis uit een eerzaam beroep was, spijt het me niets dat dit soort haaien de tanden worden uitgetrokken.
.
De activiteiten van deze portalen kosten natuurlijk geld en je wordt ook regelmatig aangemoedigd voortaan te betalen, dan krijg je nog veel meer. Diepgaandere zoekmogelijkheden en meer verwijzingen als ik het wel heb; ik weet het niet, want ik betaal niet. Maar een waarschijnlijk sterke drijfveer om te betalen is dat dan je ijdelheid gestreeld wordt. En dat is zelfs voor niet-betalers al een belangrijke functie. Er komen immers mededelingen als: Jouw artikel zus-en-zo is door iemand gelezen. Deze week was je artikel zus–en-zo het populairst. Of: Iemand heeft naar jou gezocht. Als je wilt weten waar en door wie je gelezen wordt of wie er naar je gezocht heeft dan moet je betalen, dan krijg je dat te zien. Wie zou er niet een paar centen over hebben voor een discrete zielenmassage?
.
====
Voor niet-academici zijn er de algemene ‘sociale media’. Enige tijd had ik Facebook, maar daar ben ik schielijk weggelopen toen ik begreep wat dat voor bedrijf is. Nu heb ik nog Twitter, met enige tegenzin, maar ik houd het aan om een bescheiden reclame voor mijn Arabisch-blogs te maken. En als ik daar dan toch ben lees ik de boel ook even door en geef mij soms ook over aan de neiging te ‘reageren’. Dat is misschien beter van niet: dat hele geklets van al die nittwits kan de stemming negatief beïnvloeden. Twitter is wat voetbal is ten opzichte van economie, politiek en oorlog: een spelletje in de zijlijn voor mensen die niet in het echt mee mogen doen. Dat neemt niet weg dat er ook een hoop echt interessante en grappige zaken langs komen, zoals bij voorbeeld een prachtig optreden van Alexandra Ocasio-Cortzez of samenvattingen van wetenschappelijke onderzoeksresultaten door mensen die niet willen wachten tot ze over twee jaar in een tijdschrift verschijnen. En als er ergens een overstroming is weet je dat sneller dan anders.
Ook Twitter streelt de ziel, en niet eens voor geld: je hoeft je ziel slechts af te staan. Hier kunnen mensen gehoord worden die elders niet gehoord worden, of die te horen niet de moeite loont. Er wordt nauwgezet geregistreerd hoeveel ‘volgers’ iemand heeft: hoe meer volgers, des te prettiger het zelfgevoel en des te hoger de waardering in de twitter-community. Er zijn ook programma’s die berichten hoeveel volgers je er deze week hebt bijgekregen, en waar die zich bevinden. Sommigen twitteren zelfs de resultaten van hun volgers-peilingen. Maar dat is misleidend: ik volg ook een aantal uitgesproken weerzinwekkende mensen, niet omdat ik van ze houd, maar om te weten wat er in de wereld gaande is. Zonder Twitter zou ik die niet tegenkomen.

Privilege

De zomer bracht ik als kind vaak bij mijn grootouders door. Op het dorp trad men mij met veel genegenheid, vleierij en zelfs onverdiend respect tegemoet, niet omdat ik zo’n bizonder ventje was of ze mij zo hoog hadden zitten, maar omdat ik de kleinzoon van mijn grootvader was. De enige nog wel, die later bij hem in de zaak zou komen; dat bazuinde opa tenminste graag rond. Opa had een bedrijf, had een stel werknemers en was rijk, al was daar ten gevolge van het Gereformeerde geloof niet veel van te merken.
(Andere kinderen van mijn leeftijd om mee te spelen waren daar niet in de buurt; anders had die bevoorrechte positie zich vanzelf wel afgevlakt.)
Eén geval van privilege, dat staat voor alle andere, zit nog op onaangename wijze in mijn geheugen. Oma stuurde mij wel eens om boodschappen. Op een keer — ik zal een jaar of elf, twaalf geweest zijn — kwam ik bij de kruidenier in de Hoofdstraat. Daar stonden wel zes klanten en ik zou dus moeten wachten. Maar ziedaar: ik werd het eerst geholpen! Dat is de kleinzoon van S., werd er om mij heen gemurmeld. Ik vond het onterecht, maar … liet het me welgevallen, zodat de boodschap snel gedaan was.
.
Mijn huisarts in Marburg is erg goed. Ze neemt de tijd voor iedere patiënt, stelt goede diagnoses, heeft goede contacten met de juiste specialisten, die zij maar hoeft op te bellen en je krijgt al een afspraak voor morgen. Daarom heeft zij ook veel patiënten en waren de wachttijden in haar wachtkamer absurd lang. Sinds kort is er ontspanning ingetreden, omdat er inmiddels nog twee andere artsen in de praktijk werken. Maar vroeger zaten de mensen soms wel twee, drie uur te wachten. Er werd onder de wachtenden flink over gejammerd; het wachten was soms erger dan de kwaal waaraan men leed. De meeste mensen namen het toch voor lief, omdat zij prijs stelden op een goede arts, en wie er niet tegen kon zocht zich een andere geneesheer of -dame.
Maar ik hoefde bijna nooit te wachten, want ik was Professor R. Nauwelijks zat ik in de wachtkamer met het nieuwe nummer van de Stern of de assistente kwam mij al oproepen, met naam en titel.
Ik ben geen professor en heb daar herhaaldelijk op gewezen. Eén maal heb ik er persoonlijk op toegezien dat die titel op mijn kaart werd doorgestreept, maar het heeft niet geholpen: ik ben nog steeds professor. Vermoedelijk is het een Duitse techniek om mij stiekem voor te trekken. Waarom ze dat doen weet ik niet; het is onrechtvaardig, maar … ik laat het me graag welgevallen, zodat niets meer een spoedige genezing in de weg staat.
.
Als student in Egypte (1971–72) genoot ik een Egyptische studiebeurs van £E 40,– in de maand, dat was £E 36,50 after tax. Het Pond, dat nu € 0,05 waard is, was toen officieel ƒ 8,20, op de zwarte markt ƒ 5,50. Dat was heel veel meer dan Egyptische studenten kregen. Ik had als buitenlandse student nog meer privileges. Door bemiddeling werd mij bij voorbeeld op het Ministerie van Binnenlandse Zaken een pasje uitgereikt waarop stond, dat ik doctor in de archeologie was en vrij toegang had tot alle monumenten in Egypte; zelfs die eigenlijk gesloten waren. Dit liet ik mij graag welgevallen. Dat ik een beetje jong was voor een doctorstitel hinderde blijkbaar niemand. Ook kreeg ik gratis een kortingkaart voor de stadsbussen, zodat ik in plaats van één piaster nog maar een halve hoefde te betalen voor een ritje in de tweede klas. Soms had ik geen zin in zo veel volk en nam ik de eerste; dat kostte dan wel meteen twee piaster.
De beurs moest maandelijks worden geïnd op het kantoor voor buitenlandse studenten in de straat bij het graf van Sa‘d Zaghlul, waar nu het metrostation is. Daartoe moest ik naar de tweede verdieping, en bij binnenkomst stond er al een portier gereed om de deur van de lift voor me open te houden. Op een keer merkte ik dat Soedanese studenten, die ook hun beurs kwamen afhalen, niet in de lift mochten. Dat vond ik akelig; voortaan nam ik ook de trap. Toch even een moment van solidariteit met de zwoegende en zuchtende mensheid; nou ja, kunst hoor: twee trappen oplopen.

N.B.: Een collega vertelde onlangs, dat die Soedanese studenten slecht £E 10,- in de maand kregen.

Waarom ik toch geen honderd word

Waar men in de Oudheid nog voor vaststaand aannam dat de wereld van eeuwigheid bestond en eeuwig zal bestaan, hebben christendom en islam de westerse mensheid gewend aan het idee dat de wereld een einde zal nemen. Zeer binnenkort of in een onbestemde toekomst, al naar het levensgevoel van de dag—maar onder gaat ze, de wereld, met daverende aardbevingen, vloeden en andere natuurrampen.
.
Nadenken over het nabije wereldeinde is op mijn leeftijd wat hachelijk. Immers, de persoonlijke ondergang is al duidelijk te voelen en ook om mij heen zie ik overal verval, ziekte en dood. Daaruit te concluderen dat binnenkort maar liefst heel de wereld zal ondergaan zou echter een denkfout zijn.
.
Denken over het einde van de hele wereld is ook niet nodig. De planeet zal echt wel voortbestaan, alleen zal zij geen geschikte leefomgeving zijn voor mijn soort. Dat was zij toch al nooit, maar het wordt erger. Mijn wereld, in de zin van leefwereld, is aan het ondergaan; die is misschien ook de uwe? Mocht ik heel oud worden zal ik de nieuwste versie van de wereld steeds minder als de mijne herkennen, dus een verder verblijf daarin is niet zinvol.
.
Mijn oude lijf draagt de dood al in zich, maar van ongestoord aftakelen in een sfeervolle Seniorenresidenz met dagelijks drie keuzemenu’s zal allicht geen sprake meer zijn. Het is gedaan met de rust, de bedreigingen van buitenaf worden steeds talrijker.
.
Het klimaat verandert snel; de zomers worden steeds warmer. In 2018 hadden we hier vijftien dagen met 35–37˚. Die waren met enig gepuf en een ventilator wel uit te houden; de vele dagen met 30˚ daarvoor en daarna vond ik persoonlijk zelfs wel prettig. Maar hoe zal het zijn als een hittegolf 40˚ wordt, de gewone zomertemperatuur 34˚ en de droogte nog droger? Veel mensen worden dan niet lekker of sterven; anderen worden erg prikkelbaar. De voedselvoorziening komt in gevaar. Natuurlijk kunnen er andere gewassen worden verbouwd en de landbouw zoals wij die kennen kan in Zweden en Finland worden voortgezet, maar de omschakeling zal langzaam en stokkend gaan en dus sociale onrust teweeg brengen.
De met de klimaatverandering gepaard gaande stijging van de zeespiegel vormt ook een bedreiging. Hier in de buurt zijn Nederland, Engeland, Noord-Duitsland en Denemarken in gevaar, om van Bangla Desh maar te zwijgen. Het aantal slachtoffers kan in de miljoenen lopen; bovendien kan mijn pensioen nat worden.
In Nederland hebben springvloeden regelmatig voor overstromingen gezorgd. De Nederlanders kennen dat; ze nemen na(!) zo’n overstroming dan ook steevast maatregelen. Na 1916 de Zuiderzeewet en de Afsluitdijk, na 1953 de Delta-werken. Met de stijging van de zeespiegel, die tot veel hogere waterstanden kan leiden, hebben zij echter geen ervaring. Wordt het al tijd om bezorgd te worden of kan dat later? Er verschijnen geruststellende grafieken en voorspellingen: ergens in 2040 of 2070 of 2100 zal de zeespiegel 0.9 of 27 cm stijgen, dus dat valt erg mee. Niemand voorziet een plotselinge stijging van bij voorbeeld anderhalve meter in 2023, dat zou maar paniekzaaierij zijn; toch behoort ook dat tot de mogelijkheden. Er zijn inderdaad wel geleerden die over metershoge stijgingen in de toekomst spreken, maar de bevolking, en zeker de overheden, kiezen altijd de mildste voorspellingen. Ergens in Groenland blijkt de laatste jaren juist minder ijs gesmolten te zijn: nou kijk eens aan, niets aan de hand dus.
Van andere fenomenen, zoals zonne-energie, en de versnelde verschuiving van de magnetische Noordpool heb ik geen flauw benul, maar misschien spelen ze bij dit alles ook een rol.
.
Ook het geestelijke klimaat wordt anders. Dingen die voor mij altijd belangrijk waren, zoals lezen, schrijven, studie, geschiedschrijving, vreemde talen, onderwijs en universiteiten gaan eruit, die zijn niet meer van deze tijd. Het idee van een samenleving gaat er ook uit. De meeste mensen zien tegenwoordig wel in dat neo-liberalisme en vrije marktwerking een blunder waren, maar kom er maar eens van af.
Er moet een samenhang bestaan tussen digitalisering enerzijds en de opkomst van holle vaten en geboefte als politieke leiders en de terugkeer van het fascisme anderzijds: Trump, Bolsonaro, Duterte, Orbán, Erdoğan, Poetin, Salvini — maar hoe die samenhang precies is blijft nog onduidelijk.
Ook zal er wel een samenhang bestaan tussen het fysieke klimaat, de zeespiegel, de Noordpool en het veranderende geestelijke klimaat, al is er moeilijk de vinger op te leggen. Maar als de bomen en de trekvogels van een en ander al in de war zijn, hoe zouden dan de mensen niet in de war zijn? Ineens slaan ze in het wilde weg aan het haten, willen niet meer een vijand, maar zich zelf schade toebrengen, trekken gele hesjes aan, en zelfs Rutte, niet bepaald een vechtersbaasje, wil plotseling personen van lagere stand in elkaar slaan. Ook jongere mensen voelen blijkbaar aan dat de wereld niets voor hen is en willen dus dat zij kapot gaat, net als in 1914. Een land kan 20% of 25% fascisten nog behappen; de anderen regeren dan nog wat verder, hoewel het blok aan het been wel steeds zwaarder gevoeld wordt. Maar als het voedsel of de woonruimte of de zorg veel duurder wordt, of als er allerlei draconische maatregelen moeten worden getroffen, zal het percentage fascisten snel oplopen en de ondergang dus versneld verlopen.
.
Allemaal redenen waarom ik geen honderd word.

Een vroom accessoire: de bidvlek

Van de Straatsburgse terrorist Chérif Chekatt circuleren er twee foto’s. Op de meest recente springt de plek op zijn voorhoofd in het oog, de zg. zabība of bidvlek, ook genoemd bidplek of bideelt. Die ontstaat door bij het bidden veelvuldig met het voorhoofd de vloer te beroeren. Op de foto rechts, die uit zijn eerste gevangenschap in 2008 moet dateren, ontbreekt die vlek.
Als zoveel jongens van Arabische herkomst kan hij in de gevangenis door contact met predikers en propagandisten zijn ‘geradicaliseerd’ en zich vervolgens suf hebben gebeden. Gevangenissen zijn immers de broedplekken waarin Europa zijn terroristen kweekt.
Het is echter ook denkbaar dat die bidvlek niet echt is, maar alleen met kleurstof op het voorhoofd is aangebracht. Een bekende truc bij mensen die vromer willen lijken dan ze zijn, bij voorbeeld wijlen president Sadat van Egypte. Van zulke beroemde personen is er altijd wel ergens een foto zonder vlek te vinden.

Pseudo-islamisering

Mensen zijn vaak bang dat de islamisering van onze maatschappij door islamistische terroristen zal plaatsvinden, of door tsunami’s van moslim-immigranten, en/of door een nieuw, hoogstwaarschijnlijk in Brussel of Den Haag te vestigen kalifaat.
Door deze irrationele angsten verliest men uit het oog dat er een autonoom toegroeien bestaat naar waarden die overeenkomen met de islamitische.
.
Neem bij voorbeeld het sportbroekje, of de korte broek in het algemeen. In de jaren tachtig schaamden mannen zich er niet voor, rond te lopen in een Adidas-short dat kort onder de liezen ophield, of in zeer kort afgeknipte oude jeans. Daar kun je tegenwoordig echt niet meer mee over straat. Sportbroekjes voor heren eindigen nu iets boven de knie, evenals de islamitische onderbroek. Dat hele korte was overgewaaid uit Amerika, dat langere niet uit Mekka, maar eveneens uit Amerika.
.
En al wat in de VS aan het licht is gekomen over verkrachtingen, onveiligheid voor vrouwen op straat, #Metoo en de keerzijde daarvan: de toenemende vrees van mannen dat ze ieder ogenblik van opdringerigheid verdacht kunnen worden, heeft een sociale angst teweeg gebracht, die geleidelijk, heel geleidelijk kan leiden tot een scheiding der geslachten zoals die ook in de sharia is voorzien. Daar komt dan niet één moslim aan te pas.

Slecht is goed

Trump, Kavanaugh, Orbán, Erdoğan, Salvini, Duterte, Modi: deze heren hebben met elkaar gemeen dat zij gekozen zijn of worden, of na verkiezingen boven zijn komen drijven en overduidelijk rotzakken en boeven zijn. Dat is een ernstig bezwaar van de democratie: dat zo vaak de verkeerde gekozen wordt. Poetin laat ik hier maar buiten; Rusland was immers geen democratie—of toch, toen even? ik weet het niet precies.
.
In India bij voorbeeld wordt nu een felle anti-islam stemming aangewakkerd. Er leven 170 miljoen moslims in India. Het treiteren of uitroeien van al die mensen zal tientallen jaren kosten en vreselijk veel energie kosten. De aarzelende opbloei van India zal tijdens die activiteit tot stilstand komen, de stemming zal worden verpest. Beter dus dat Hindu’s en moslims blijven samen leven. Temeer omdat het woord Hindu pas een eeuwtje of vijf een religieuze connotatie heeft. Daarvoor betekende het gewoon inwoner van India.
.
Het volgende slachtoffer van de ‘slecht-is goed-’trend zou Brazilië kunnen worden, waar de ultrarechtse populist Bolsonaro morgen goede kansen maakt. Uiteraard is hij lid van de Sociaal-Liberale Partij; zulke namen betekenen al lang niets meer.
.
Het kiezersvolk kan niet altijd worden verweten dat het de verkeerde kiest. Denkt U maar even aan Nederland: de regering Rutte zoveel wordt door talloze mensen uitgekotst, maar is er een alternatief in zicht? De keus is vaak helemaal geen keus.
.
Soms gaat het ook wel eens goed: in Portugal, in Tunesië en zelfs Pakistan. Maar het is net als met het regenwoud: nadat er onafzienbare oppervlaktes bos verwoest zijn wordt er hier een daar een stukje gespaard of bescheiden herbebost.

Not guilty, Your Honor

De berichten over die drukdoenerige aspirant-opperrechter in de VS probeer ik niet te volgen, maar door het massieve aanbod van de media lukt dat niet. Al zou de vent nooit iemand verkracht hebben, zijn gedrag van nu toont toch dat hij niet geschikt is voor dat hoge ambt? Hij zal het dus wel worden.
.
Al die herrie heeft ertoe geleid dat ik vannacht gedroomd heb dat ik door twee vrouwen, F. en E., werd aangeklaagd. Ik zou hen, vele jaren geleden, seksueel hebben lastig gevallen. F. riep dat ze me kapot zou maken en ervoor zou zorgen dat ik ontslagen werd. Maar gelukkig heb ik geen baan, en me misdragen had ik ook niet. Niets aan de hand dus.

Samenval 2

‘Schönstes Städtchen in Alföld ist Ketschkemet,’ schoot mij door het hoofd. Die regel komt voor in een van de Zigeunerlieder van Brahms, waarop ik lang moest oefenen voor ik het snel kon zingen. Drie minuten later werd dit lied gezongen op de radio. Nee, het was niet van tevoren aangekondigd.

Zie ook Samenval 1.

 

Fietsendiefstal

Vanmorgen trof ik in mijn rustige woonstraat in Marburg de sporen aan van een nieuwe ontwikkeling in de fietsendiefstal.
.
Tot heden gold de conventie dat fietsen met een goed slot die ergens aan vastgebonden waren niet gestolen werden. Weliswaar is ook het beste slot door een meesterdief in enkele minuten te kraken, maar er waren altijd genoeg los staande fietsen met slechte sloten waarop het gilde der fietsendieven zich kon concentreren.
.
Op de foto’s ziet U een metalen fietsenrek, bij mij om de hoek, dat geheel en al uit de grond gerukt is. Het was daarom niet meer nodig het slot te openen. Wie doet zoiets? Een Neanderthaler met reuzenkracht? Maar Neanderthalers fietsen niet. Het zal eerder iemand met een wagen of trekker geweest zijn die een ketting om het rek heeft bevestigd en het dan uit de grond getrokken.

 

Uithongeren

Vroeger werden er veel gevangenen, vijanden en bewoners van belegerde steden uitgehongerd. In het Midden-Oosten werden er ook putten onbruikbaar gemaakt (bijv. Genesis 26:15), zodat mensen verdorstten.
.
In de Tweede Wereldoorlog was uithongeren nog heel gangbaar: concentratiekampen, Leningrad e.v.a.
Daarna hoorde je er in onze buurt enige tientallen jaren niet meer van. Bosnische Serviërs waren geloof ik de eersten die er weer mee begonnen, in het beruchte Omarska-kamp (1992).
.
Nu heeft het de trend weer volop mee, in de Verenigde Staten, Hongarije, Palestina. In Italië nog net niet, maar als het aan Salvini ligt binnenkort ook daar. Uithongeren is inderdaad handig en goedkoop en je hebt er niet veel fantasie voor nodig. Alleen wat westerse waarden.