Soezen

‘Hoe lang nog, luiaard, zul je blijven slapen, wanneer kom je uit bed? Nog even dan? Nog even slapen, nog een beetje rusten, een ogenblik nog blijven liggen?’ De bijbelschrijver (Spreuken 6:9–10) moedigt dit niet aan: er moet gewerkt worden, anders ligt de armoe op de loer.
.
Voor mij geldt dat niet: mijn pensioen komt toch wel, of ik langer of korter slaap doet er niet toe. Ik sluimer en soes tegenwoordig wel twee uur per nacht. Dat is niet omdat ik lui ben en geen zin heb om de geit te melken of het graan te dorsen, maar omdat er iets is veranderd in mijn slaappatroon. Vroeger ging ik om twaalf uur op bed liggen, viel als een blok in slaap en werd om zeven uur in precies dezelfde houding weer wakker, vrijwel altijd dromeloos. Tegenwoordig lig ik nog steeds van twaalf tot zeven in bed, val snel in slaap, maar word meestal om een uur of vijf wakker. De twee uren die nog resten breng ik soezend door. Ik word vanzelf wakker om 6:59 en zet de wekker af, die op zeven uur staat, luister naar het nieuws en begin met de dag.
.
Overdag ben ik niet moe, dus vijf uur slaap schijnt genoeg te zijn. Maar die twee uur ‘blijven liggen’ zijn waarschijnlijk toch nodig voor het lichamelijk welzijn. En anders toch zeer gewenst om wat er door mijn hoofd gaat.
.
Wie slaapt, verwerkt het vooraf geleefde door te dromen. Soms wordt hij zelf zo’n droom gewaar, maar dat gebeurt niet zo vaak en het duurt ook maar heel kort. Tijdens het soezen daarentegen ben je bij bewustzijn en gaan er de hele tijd gedachten en vooral herinneringen door het hoofd. Ik bezoek weer bepaalde plaatsen waar ik ooit was, soms lang geleden, ontmoet personen, hoor flarden van gesprekken, kortom: haal herinneringen op. Alles veel realistischer dan echte dromen, want het is ‘echt gebeurd’—al zal de geschiedschrijver in je hoofd onvermijdelijk vertekeningen aanbrengen. Zo houd je je boeltje bij elkaar, blijf je wie je bent. Soms denk ik ook wat na, maar nooit erg diepgaand. Wel mengen zich kort voor zevenen voornemens, of liever ingevingen door de herinneringen: er wordt min of meer beslist wat ik vandaag zal gaan doen, of waar het te schrijven stukje over zal gaan. Bij het ontbijt zie ik ook mijn agenda liggen, met misschien afspraken of verplichtingen erin. Geheel vrij om de ingevingen van de nacht te volgen ben ik dan niet meer, maar er is goed mee te leven.

Lopen in Marburg

Als de brug weer open gaat zal ik zo’n OV-Jaarkaart voor bejaarden nemen, temeer daar deze binnenkort de mogelijkheid biedt met trein, bus en tram gratis door heel Hessen te reizen.
.
Toen de brug nog dicht was ging ik vaak te voet naar de stad, en dat was mijn redding, want voor het volledige herstel van mijn knie en ook voor de verdere gezondheid moest ik veel lopen, terwijl ik eerlijk gezegd veel meer tot fietsen geneigd ben. Nu wordt de verleiding groot dat ik mij per bus ergens heen laat karren en minder loop. Toevallig is het zo dat de gang naar de binnenstad grotendeels uit een lelijke en onaangename weg bestaat. Op de fiets merk je dat nauwelijks, dan is zo’n brede weg juist wel praktisch, maar als je te voet gaat is het niet prettig. Een oplossing: ik stap hier in de bus naar de stad en begin daar (of ergens anders) te lopen. Ja, zo moet het gaan. Zo kom ik weer eens ergens.

Mini-herinnering: Mandarim Pai

Bij het wakker worden zag, voelde en rook ik ineens dat sigarenkistje van Suerdieck: Mandarim Pai.

Braziliaanse sigaren ja. Zeer donker, en in bruinachtige cellofaantjes individueel verpakt.

Vroeger rookte ik pijp, maar af en toe genoot ik voor de afwisseling een sigaar. In Cairo had je, in het kader van de socialistische vriendschap, van die lekkere en vriendschappelijk geprijsde Cubaanse sigaren. De pijptabak was Three Nuns, onbeschrijfelijk welriekende schijfjes, die je stapelde in de pijp. Die was erg duur in Nederland (genotsbelasting?), maar in België niet, zodat ik in de vakanties regelmatig naar Baarle Hertog fietste om weer een flinke voorraad in te slaan. In 1986 hield ik op met de pijp, hij smaakte me niet meer en ik werd er soms licht onwel van. Pas met terugwerkende kracht heb ik begrepen hoeveel helderheid van hoofd ik mij al die jaren had onthouden. Alle pijpen en toebehoren achtergelaten in Barcelona, waar ik toevallig was. Later nog enkele terugvallen gehad, die dan de vorm van een sigaar aannamen. Nu al heel lang niet meer. Maar nog altijd kan ik met plezier de etalages van een goede sigarenzaak bekijken, en ook tabaksgeuren zijn mij dierbaar.

Niet meer van deze tijd

Ergerlijk: ik dacht dat ik het naslagwerk van Ibn al-Athīr over de metgezellen van de profeet, Usd al-ghāba (‘De leeuwen van het woud’) zelf bezat, maar dat blijkt niet het geval. Straks maar even naar de bibliotheek dan. O nee, toch niet, want zoëven kwam het boek toevallig langs op het internet, in de editie Cairo 1869–71, maar met een handige index uit 1923. In tien tellen had ik de gewenste pagina’s voor me.
Dat ik dat telkens weer vergeet! Ik wéét het wel, er zijn hele bibliotheken online, vooral oudere boeken, maar ik denk daar vaak niet aan.
.
Dan moet ik maar apart een eindje gaan wandelen, want een beetje lichaamsbeweging moet ik toch hebben.

Postzegels

Steeds vaker kijk ik met welbehagen naar de haarscherpe foto’s van postzegels die mij ongevraagd worden toegezonden. Ik zocht eens een afbeelding van een bepaalde postzegel, en sindsdien denkt Pinterest dat ik een filatelist ben. Misschien word ik dat ook wel weer, maar ik hoef de zegels niet te bezitten. Kijken is genoeg.
Tot mijn zeventiende ongeveer spaarde ik fanatiek postzegels. Dat ik ze nu weer leuk vind, na jarenlang niet, zal wel te maken hebben met een teruggrijpen op de jeugd.
De postzegelarij bracht enige eigenschappen van mij aan het licht. Om te beginnen was ik door en door koloniaal. Natuurlijk had ik wel postzegels van Nederland, maar de echte thrill kwam toch van de zegels uit Indië. En nog spannender waren die uit de Britse koloniën. Engeland had zoveel gebieden en eilanden, en ze namen de moeite om voor ieder eilandje aparte postzegels te maken. Het idee, een postzegel van de Falkland Islands die afgestempeld was, die ooit op een echte brief gezeten had: een uiterste zeldzaamheid. Ik zag het ook meteen voor me; hoe zo’n eenzame schaapherder daar een brief schreef aan zijn tante Georgina in Schotland, of een missionaris in Nyassaland onder een petroleumlamp, vloekend omdat de zegels in dat klimaat zo op elkaar kleven.
Door en door slecht was ik ook. Van drie mensen heb ik postzegels gestolen uit de albums die ze mij in vertrouwen lieten doorbladeren. Een hoogte- en tevens dieptepunt was een vervalsing die ik maakte en voor ƒ 10,- verkocht. In 1963 was dat geld, voor een jongen. Een hele postzegel vervalsen kon ik natuurlijk niet, maar wel kon ik met een fijne stift de opdruk JAVA aanbrengen op een goedkope zegel. En wat een triomf toen de koper erin trapte!
Ik was jong en mijn geweten was nog niet gerijpt. Mijn zedelijkheid bestond toen in de opvatting dat alles was toegestaan zolang je niet werd betrapt. Nu is dat anders hoor: U kunt met een gerust hart uw albums aan mij toevertrouwen. Het geweten kwam toen ik omstreeks twintig was; het koloniale ging eraf na mijn eerste bezoek aan Egypte.
Mooie postzegels zijn perfecte grafische werkjes, soms zelfs kunstwerkjes. Maar ik hoef geen kleurige afbeeldingen van paddenstoelen, voetbalteams  of schilderijen op de zegels. Nee, sober moeten ze zijn. De regerend vorst en hoogstens een enkel detail dat de kolonie in kwestie illustreert, of iets van het koningshuis.

Scheiden doet lijden

Dikwijls krijg ik kort voor het wakker worden een onderwerp aangeleverd waarover ik iets moet of kan schrijven. Vandaag was dat een compleet overzicht over alle vrienden en vriendinnen die ik gehad heb en nu niet meer heb.
Het is niet prettig, deze opkomende neiging tot autobio en memoires. Het zal wel aan de leeftijd liggen. Ik zou zó kunnen gaan zitten om de ene na de andere oude vriendschap neer te schrijven, maar dat ga ik niet doen. Het zou niet fair zijn ten opzichte van die mensen, waarvan de meeste nog in leven zijn, en mijn eigen privéboeltje wil ik ook niet kwijt in het internet.
Vroeger, ja vroeger, in de tijd dat er nog met edelmetalen pennen op papier geschreven werd, toen kon je zoiets wel doen. Niemand zou die teksten immers ooit onder ogen krijgen? Hoogstens een enkele nabestaande, die de zaak zonder begrip bij het oud papier zou gooien. Maar electronisch moet je je niet te zeer blootgeven. En aan de openbaarheid van dat internet, van dat blogwezen ben ik toch gehecht geraakt, hoewel het tot een beperking van de schrijfonderwerpen heeft geleid.
.
Nou vooruit, twee oude vriendschapjes dan, uit de grijze voortijd.
Mijn eerste vriendje heette Peter, we genoten samen het Fröbel-onderwijs. Zo’n kleuterschool kan best desolaat zijn, maar met Peter kwam ik de dag wel door. We speelden de hele dag samen: zandbak, blokkendozen, de hele handel. Op een dag kwam Peter niet meer. Nooit meer. Dood, ziek? Ach nee, waarschijnlijk gewoon verhuisd, maar niemand had de moeite genomen mij dat te vertellen en me daarop voor te bereiden, en mijn verdriet was groot, vrijwel onoverkomelijk.
.
Margje woonde bij ons in de straat, twee huizen verderop. Wij hadden dus dezelfde weg naar de lagere school en we liepen altijd met elkaar op en ook weer terug. Onder tienjarigen lag dat sociaal wat moeilijk: het hoorde niet dat jongens omgingen met meisjes. Maar wat zou het, we mochten elkaar en ons samen optrekken was bijna een geografische noodzaak. Als we apart naar en van school waren gelopen was dat toch bizar geweest?
Op school en na school gingen wij niet met elkaar om, maar we waren toch zeer aan elkaar gehecht. Het kwam dan ook als een slag toen ik te horen kreeg dat Margje ging verhuizen, en wel naar Lobith. Haar vader was iets bij de douane. Ik zocht manieren om haar na te reizen, maar vond er geen. Lobith is ver voor een kind. Het scheidingsleed is blijkbaar langzamerhand weggestorven, maar iets in mij stierf ook.
.
=======
.
Er zijn ook vriendschappen die eenzijdig zijn, waarvan de ene helft meer aan de andere gehecht is dan omgekeerd. Die passen niet onder bovenstaande titel, maar het wordt toch geen rubriek, dus vooruit maar: ik zal nog schrijven over Ad. Dat was een studiegenoot in Leiden, met wie ik niet bevriend was. Ik mocht hem niet bijzonder maar had ook geen hekel aan hem. We zochten elkaar wel eens op: om praktische redenen misschien, omdat er iets te bespreken viel, of gewoon omdat studenten nu eenmaal altijd bij elkaar in en uit liepen. Op een keer zat hij in mijn kamer toen ik ineens helemaal niet lekker werd. Iets van maag-darm; iets verkeerds gegeten misschien? Tsjonge wat was ik beroerd, ik kon niks meer en zag me gedwongen op bed te gaan liggen. Eén, twee dagen ziekjes; toen heeft Ad me een beetje verzorgd, en toen het beter ging kwam hij nog kijken hoe het met me ging. Dat was heel aardig van hem.
Maar dat gaf hem het idee dat we nu intiem bevriend waren en vaker met elkaar moesten omgaan. Uit pure dankbaarheid voor zijn goede zorgen ging ik daar een eind in mee, maar al gauw ontstond er een situatie dat ik niet meer van hem afkwam. Wat was die jongen saai, de verveling in persoon; ik werd steeds ongelukkiger met hem. Gelukkig ging hij zich verloven; toen kwam ik van hem af. Aan zijn verlovingsfeest heb ik nog vage herinneringen: een wit huis in Den Haag, drankjes in de tuin, keurige mensen allemaal, maar wat een verschrikking. Die verloofde had ik al eerder ontmoet: een welgestelde, goed uitziende klont ijs. Ook op het feest kon ik tussen haar en Ad geen enkele liefde ontwaren, geen warm gevoel, en romantisch als ik was: ik vond dat verloofden van elkaar moesten houden! Dat zulke verbintenissen überhaupt mogelijk waren. Nu ja, daarna heb ik geen van beide ooit nog weergezien.

Overpill

Over de resultaten van het bloedonderzoek was de jonge arts regelrecht enthousiast. Traumhafte Blutwerte, riep hij uit.
Dat was wel eens anders. Twee, of misschien eerder drie jaar geleden, werd er een te hoog cholesterol bij mij geconstateerd. Ik moest een pilletje nemen, Statine heette het, maar dat viel bij mij verkeerd. Geen nood, er was een alternatief: Ezetrol. Dat slikte ik moeiteloos en van bijwerkingen was niets te merken. Maar telkens als de voorraad op was raakte ik geïrriteerd: het spul werd namelijk verkocht voor de obscene prijs van € 197,50 per honderd stuks. Twee Euro per dag, dat is nog meer dan mijn ontbijt kost. Dat, en de onwelluidende naam Ezetrol zetten mij aan het denken. Ik had toch nooit een te hoog cholesterol gehad? Archieven van vroegere onderzoekingen bevestigden dat. Dit bloedonderzoek had plaatsgevonden op 2 januari, na twee kerstdiners en een oudejaarsbuffet en daartussen een vakantieweek waarin het aan feestgebak evenmin gemangeld had. Het leek me een ongelukkige momentopname.
Ik stelde de huisarts voor, dat ik het spul niet meer zou nemen. Goed, zei ze, neem het zes weken niet; daarna onderzoek ik je bloed en als de waarden in orde zijn kun je ermee ophouden. Dat bleek het geval: geen vuiltje aan de lucht, dus weg met die pil. En ook nu was de cholesterol dus weer prima in orde.
De zorgverzekering vergoedde die pil wel, maar zo’n duur goedje smaakt me gewoon niet.

Project Oriënt: een verschuiving – 2

Wie had dat gedacht: hoewel mijn eerste pogingen op het gebied van de oriëntalisme-studies kort en in het Nederlands zijn, zijn zij waargenomen en gegooglevertaald door niemand minder dan het Oog van Mosul, met wie ik vorig jaar zulke stimulerende gesprekken over dit onderwerp heb gehad.
.
Hij stimuleert me ook nu, vanuit Yale, en steunt me metterdaad door materiaal aan te leveren. Ik ben blij! Wel zal het op den duur in het Engels moeten. Moet ik dan die taal weer helemaal uit de mottenballen halen? Dat is goed voor oude mensen, zeggen ze: vreemde talen, geheugentraining en zo.

Weg met de hartstocht

Vanmiddag heb ik een afspraak met H., een oud-student van me die af en toe met mij gaat koffiedrinken als hij in de stad is. De vorige keer is misschien een half jaar geleden. Toen vroeg hij of hij misschien mijn exemplaar van Ibn al-Djawzī, Dhamm al-hawā, ‘Afkeuring van de hartstocht,’ kon overnemen. Ik voelde daar weinig voor, want het boek maakt deel uit van een kleine collectie over de meer dan duizend jaar oude Arabische liefdestheorie, die ik gebruikte voor mijn proefschrift. Maar ik beloofde erover te zullen nadenken.
.
Intussen is er veel veranderd: hij krijgt het boek, gewoon cadeau natuurlijk. Het afstaan kost me geen enkele moeite meer en wat mij betreft kan hij de rest van de verzameling erbij krijgen. Sinds Kerst ben ik zo veel minder arabist geworden. De leegte die mijn verdwijnende oude vak heeft nagelaten is nog steeds niet gevuld en ik voel me daarover wel wat mulmig. Maar nu eerst vrijdag naar Parijs, om een potje te zingen. Solo toch niet, maar in een klein ensemble met slechts één andere tenor erbij. Duet zingen is verplaatst naar 5 mei.
.
Ik ben overigens benieuwd hoe lang H. nog met mij wil koffie drinken. Van anderen heb ik al gemerkt dat ze mij minder interessant vinden nu ik geen zin meer heb om over Wahhabieten of het salafisme te praten. Maar dat hindert niet: er zijn nu weer nieuwe mensen.

Stoom

Een van mijn kinderherinneringen is dat ik met mijn moeder op ons kleine stationnetje aan de Langstraatspoorlijn stond en vreselijk schrok van een stoomwolk die sissend uit de locomotief schoot. Ook herinner ik mij dat opa ons met de auto naar het station gebracht had en dat hij al wegreed voordat de trein wegreed.
Nu lees ik toevallig dat die spoorlijn werd opgeheven op 1 augustus 1950. Ik was toen precies drie jaar oud; het is dus een zeer vroege herinnering.