Schijf ter ziele

Een vriendin haar computer had het begeven. De geraadpleegde computerchirurg had slecht nieuws: hij was niet meer te redden. De harde schijf, waarop haar ‘alles’ stond — dingen van de universiteit, wetenschappelijk werk, foto‘s, brieven, adreslijsten, belastingaangiften — was onherroepelijk verloren, en copieën had ze nooit gemaakt. Een ramp, zou ik denken, maar zij vatte het heel gelaten op. Ja, van de foto’s was het jammer, maar ze gaf toch geen college meer, en haar werk was allemaal al gedrukt. Ze kocht een nieuwe computer en begon opnieuw.

Ik ben ineens vreselijk jaloers. Was mijn harde schijf ook maar kapot! Maar geen schijn van kans: ik heb twee computers, een cloud en copieer alles. Er zou trouwens iets veel drastischers moeten gebeuren: mijn werkkamer zou eens in vlammen moeten opgaan, zodat al die boeken ook weg waren en ik daar nooit meer iets mee hoefde te doen.

De rest van de woning moet wel gered worden: tenslotte moet ik ook nog eten en slapen, en het wonen hier bevalt prima. En in de woonkamer staat momenteel die grote doos met brieven, waar ik het al over had. Waarschijnlijk zou ik daarmee dan iets gaan doen: na weggooiing van een hoop ballast zou ik een aantal correspondenties overhouden (nou ja, telkens de helft dan) en op grond daarvan zou ik misschien een boek schrijven. Nee, geen autobiografie, met zoiets moet je de wereld niet lastig vallen, maar er moet iets anders uit te distilleren zijn. Een geschiedwerk, een tijdsbeeld.

En zou het dan zo moeilijk zijn, een heel nieuw leven te beginnen? Juist uit die correspondenties blijkt dat ik dat al meermalen heb gedaan. En na mijn pensionering ben ik toch ook opnieuw begonnen, en toen Corona kwam nog een keer? Ja, maar er was altijd die constante van dat rare intellect, dat mij al sinds mijn kinderjaren opvreet, dat wil onderzoeken en het dan toch niet doet. Dat krijg je niet zo makkelijk weg, daartoe zou de harde schijf in mijn schedel vernietigd moeten worden.

Wacht maar, dat komt nog wel.

Dunne draadjes, rafelige zomen

In Coronatijd heb ik soms een zog. video-conferentie. Een doodenkele keer is het iets officieels, iets openbaars, maar meestal betreft het gewoon contacten en gesprekken onder vrienden of collega’s. En ook de zangles gaat sinds januari online. Niet zo heel prettig, maar natuurlijk beter dan niets. Naast de vele nadelen van video-conferenties is er ook een voordeel: je zit soms gewoon te praten met iemand in Parijs of Moskou, wat vroeger ook wel mogelijk was, maar wat je toch niet deed.

De laatste tijd zit er echter een beetje de klad in. Het geluid valt steeds vaker weg, de beelden ook, soms zit je een tijdje te praten over de slechte ontvangst in plaats van over het beoogde onderwerp. ‘Nu hoor ik je wel, maar ik zie je niet, Marie; ah, daar ben je weer. Hé, nu is Edgar weggevallen!’— dat soort praat.

Ik heb ervaringen met drie van die programma’s: Zoom, Jitsi en BBB. Jitsi was door iemand aangedragen als alternatief voor het onsympathieke Zoom. Het functioneerde eerst uitstekend, maar nu niet meer. Afgelopen dinsdag heeft dat programma de bijeenkomst eigenlijk verpest. Misschien omdat het maar een klein bedrijfje is en ze een grote klandizie niet kunnen bedienen? Zangles per Zoom is ook niet meer zo leuk nu er steeds tonen wegvallen of de toonkwaliteit blikkerig wordt. En zelfs Big Blue Button, het programma dat de Universiteit gebruikt. Het poëzie-uurtje, waarin we wat oude Arabische poëzie lezen, werd gisteren ook wat gebrekkig, maar misschien was dat omdat een deelneemster in Moskou zat.

Ook het internet in het algemeen is sloom geworden, zenuwslopend langzaam soms. Zou dat kunnen zijn omdat de vraag naar digitaal verkeer sterk is toegenomen en de leidingen het niet meer aan kunnen?

Beter zien

Een tijdlang dacht ik dat ik moest kiezen: óf blind worden door het turen op de zeer kleine lettertjes in al-Marwazi’s dierenboek, óf dat boek domweg ongelezen laten.

Het betreft een Arabisch handschrift, keurig geschreven, een lust voor het oog, maar dan natuurlijk alleen een pdf-opname daarvan, niet het ding zelf, dat in Teheran ligt. Het liet zich niet vergroten op mijn computer. Printen ging ook niet; dat had de maker waarschijnlijk verhinderd. Via screen shots ging het wel, maar dat leverde niets op: de lettertjes werden daardoor niet groter, de scherpte ging verloren en de achtergrond werd grauw, want het papier is gelig. Ik kon het dus alleen lezen als ik mijn bril afzette en mijn ogen tien centimeter van het beeldscherm hield. Dat leek me ongezond, vooral over langere perioden.

Maar zie aan: op mijn laptop laat de tekst zich wél vergroten! Vreemd: de laptop is even nieuw als de tafelcomputer, de bedrijfssystemen zijn identiek en de Acrobat Reader is op beide apparaten ook even jong. In plaats van te proberen dit te begrijpen ga ik echter liever vreugdevol het handschrift lezen.

Lof zij de Schepper, die de mens schenkt wat hij nodig heeft, maar soms even niet, om hem op de proef te stellen en hem niet hovaardig te maken. (Deze zin is, u begrijpt het, geschreven in de geest van de oude tekst die ik aan het bewerken ben.)

Vlucht naar voren

Mooi nieuws uit Beieren: de vrijstaat gaat vijftig(!) nieuwe leerstoelen inrichten voor kunstmatige intelligentie. Wat het allemaal inhoudt weet ik niet, robotics is één ding natuurlijk, maar wat de vier geplande K.I.-professoren voor de humaniora gaan doen kan ik mij niet voorstellen.
.
Hoeft ook niet: wat ik bemoedigend vind is dat men in crisistijd aan de toekomst denkt. Ook al zal dat een toekomst zijn waarin ik mij niet meer thuis voel. Dat is wat anders dan het krampachtig willen redden van de dingen van vroeger.

Ontspulling 1 en 2

Een kennis zijn fiets was gestolen. Ik heb hem mijn niet-elektrische fiets gegeven, die al een tijd ongebruikt in de kelder stond. Hij was er blij mee en ik had meer plaats in mijn berging.

Een oude computer en een oude televisie eindelijk eens naar de Recycling Hof gebracht. Ook dat lucht op, want ze stonden in de weg.

Maar een beetje pijn doet het toch ook. Niet omdat ik moest scheiden van deze goederen, maar in het geval van die technische apparaten omdat zij nog zo goed zijn: ze doen het nog prima, maar zijn technisch verouderd. Alle pogingen om ze te verkopen of aan iemand cadeau te doen waren mislukt, dus nu worden ze vernietigd. Dat is akelig.

Met de fiets is het iets anders. In Nederland kan ik nog wel op een niet-elektrische fiets rijden, maar hier in de heuvels niet en ik woon nu eenmaal hier. Te verwachten was dus dat ik nóóit meer op die fiets zou rijden. Het afscheid van de fiets was vooral een afscheid van mijn jeugdige fitheid.

Rare strop

Vrijdag kocht ik een externe harde schijf, als dat zo heet tenminste; hier spreekt men van mobile Festplatte. Merk Lacie, waarmee ik tot dusverre goede ervaringen had, prijs € 120,-. Daarop heb ik mijn hele digitale hebben en houden gekopieerd, bij wijze van veiligheidskopie.
Maar gisteren was hij kapot, en wel totaal. Midden in een klusje gaf hij het op en hij was niet meer aan de praat te krijgen. Ander kabeltje geprobeerd, andere soort port, andere computer: niets. Het controlelampje deed het wel, maar er kwam geen verbinding met mijn harde schijf meer tot stand.
Als een nieuw ding kapot is kun je ermee teruggaan naar de winkel; dan repareren ze het, of je krijgt een nieuw, of ze geven een tegoedbon. Maar in dit geval kan dat niet. Stel dat zij, of de fabriek, het ding weer aan de gang krijgen, dan hebben ze al mijn data! Dat wil ik niet. Dan maar afschrijven dat lor, en gewoon met de kroontjespen verder. Die ingenieurs ook altijd; niks kenne ze!

De vluchtigheid van elektronische kennisdragers

Niets is hier blijvend, maar databanken in het internet zijn het vluchtigst van al.
Boze machten kunnen het internet afsluiten voor bepaalde webpagina’s: China, Turkije, Iran, Rusland, er zijn veel meer voorbeelden. Trump kan op een dag ook op dat idee komen.
In het vrije Westen is dat nog niet aan de orde, maar gaat het dikwijls om geld: auteursrechten.
.
Er zijn al ontelbare boeken op elektronische wijze opgeslagen. Je kunt ze aanklikken en je hebt ze in een paar seconden voor je. Ik noem bij voorbeeld de héle Bibliothèque Nationale van Parijs, en op kleinere schaal: www.dbnl.org, waar heel wat Nederlandse literatuur is opgeslagen, en www.delpher.nl/ voor oude kranten en tijdschriften.
Het kan echter akelig mislopen met de elektronische verbreiding van kennis.
.
Google Books heeft bij miljoenen gescande boeken voor Europa de toegang beperkt tot telkens een beperkt aantal bladzijden. Er was een probleem met auteursrechten, vandaar.
Een geschil daarover heeft ook een prachtige website over Duitse literatuur getroffen: http://www.Gutenberg.org. Sinds maart 2018 zijn alle 56.000 publicaties niet meer in Duitsland toegankelijk. Gelukkig is er hier te lande nog wel aan gedrukte Duitse boeken te komen, al ga ik die natuurlijk niet bij de uitgeverij S. Fischer bestellen, die heel die ellende heeft aangezwengeld.
.
Als arabist ben ik benadeeld door het wegvallen van de website hadith.al-islam.com. Daarop stonden alle belangrijke Arabische hadithverzamelingen, maar ook de biografie van de profeet, korancommentaren enzovoort. Zeer goed ingericht en met uitmuntende zoekmogelijkheden. De thuisbasis was Saudi-Arabië, dus geld zat; met de religieuze inhouden zal ook niets mis geweest zijn. Die site is nu gewoon verdwenen. Nu moet ik moeizaam op minderwaardige websites zoeken en vanochtend heb ik zelfs een halve bladzijde uit een Arabisch boek overgetikt dat allang online stond. Ik kan mijn bescheiden bibliotheek van oude Arabische teksten dus nog niet wegdoen.
Wat zit erachter? Wordt kennis in het algemeen als bedreigend ervaren? Immers, wie al die grotendeels gewijde teksten echt kan lezen en vergelijkend naast elkaar leggen zal wellicht van zijn geloof vallen, wat niet de bedoeling was. Of heeft een of andere mecenas opgehouden geld te sturen? Maar het kan ook zijn dat er niets achter zit: gewoon knulligheid. De Arabische wereld is elektronisch gesproken nogal onderontwikkeld. 

Ikjesclubs

Nog altijd ben ik ‘lid’ van twee internationale online wetenschappersverbanden: Academeia.edu en Research Gate, die ik nooit uit elkaar kan houden en wier activiteiten ik met een half oog volg. Je kunt daar veel wetenschappelijke artikelen gratis downloaden en hoeft dan minder vaak naar een bibliotheek te rennen. Je kunt ook een ‘abonnement’ nemen op de publicaties van door jou uitgekozen geleerden. Dat is prettig en daarom blijf ik daar. Als tegenprestatie word je geacht je eigen teksten te uploaden en dat heb ik gedaan. Ik krijg bergen post van deze clubs: telkens wijzen ze je erop dat X een nieuw artikel heeft geplaatst, of dat je, als je artikel zus-en-zo hebt gelezen, ook wel geïnteresseerd zult zijn in: … en dan volgt er een lawine van andere artikelen, waarvan vaak een deel inderdaad wel interessant is. Deze post is soms irriterend, maar ik kan mij voorstellen dat zij een zegen is voor nog actieve wetenschappers: een deel van het literatuuronderzoek wordt hun uit handen genomen en er komt ook eens een artikel uit Helsinki of Tennessee langs dat anders onopgemerkt zou zijn gebleven. Hoe weten ze wat iemand zou kunnen interesseren? Daaraan zullen wel die beroemd-beruchte algoritmen te pas komen. Dat is een Arabisch woord: het zijn kleine mannetjes die kaartenbakken bijhouden van wat mensen lekker vinden.
.
Een sympathiek neveneffect van deze online-activiteiten is overigens dat de machtspositie van uitgevers wordt ondergraven. Hoe vaak gebeurt het niet dat wetenschappelijke tijdschriften, nee niet Science of Nature natuurlijk, maar brave alfa-periodieken, die vroeger door een professor, een assistent en een secretaresse werden gerund, zijn gekaapt door een uitgeverij die de prijzen sterk heeft verhoogd en nu twintig of dertig dollar vraagt voor het downloaden, soms slechts het enkele lezen, van één artikel? Hoewel uitgever van huis uit een eerzaam beroep was, spijt het me niets dat dit soort haaien de tanden worden uitgetrokken.
.
De activiteiten van deze portalen kosten natuurlijk geld en je wordt ook regelmatig aangemoedigd voortaan te betalen, dan krijg je nog veel meer. Diepgaandere zoekmogelijkheden en meer verwijzingen als ik het wel heb; ik weet het niet, want ik betaal niet. Maar een waarschijnlijk sterke drijfveer om te betalen is dat dan je ijdelheid gestreeld wordt. En dat is zelfs voor niet-betalers al een belangrijke functie. Er komen immers mededelingen als: Jouw artikel zus-en-zo is door iemand gelezen. Deze week was je artikel zus–en-zo het populairst. Of: Iemand heeft naar jou gezocht. Als je wilt weten waar en door wie je gelezen wordt of wie er naar je gezocht heeft dan moet je betalen, dan krijg je dat te zien. Wie zou er niet een paar centen over hebben voor een discrete zielenmassage?
.
====
Voor niet-academici zijn er de algemene ‘sociale media’. Enige tijd had ik Facebook, maar daar ben ik schielijk weggelopen toen ik begreep wat dat voor bedrijf is. Nu heb ik nog Twitter, met enige tegenzin, maar ik houd het aan om een bescheiden reclame voor mijn Arabisch-blogs te maken. En als ik daar dan toch ben lees ik de boel ook even door en geef mij soms ook over aan de neiging te ‘reageren’. Dat is misschien beter van niet: dat hele geklets van al die nittwits kan de stemming negatief beïnvloeden. Twitter is wat voetbal is ten opzichte van economie, politiek en oorlog: een spelletje in de zijlijn voor mensen die niet in het echt mee mogen doen. Dat neemt niet weg dat er ook een hoop echt interessante en grappige zaken langs komen, zoals bij voorbeeld een prachtig optreden van Alexandra Ocasio-Cortzez of samenvattingen van wetenschappelijke onderzoeksresultaten door mensen die niet willen wachten tot ze over twee jaar in een tijdschrift verschijnen. En als er ergens een overstroming is weet je dat sneller dan anders.
Ook Twitter streelt de ziel, en niet eens voor geld: je hoeft je ziel slechts af te staan. Hier kunnen mensen gehoord worden die elders niet gehoord worden, of die te horen niet de moeite loont. Er wordt nauwgezet geregistreerd hoeveel ‘volgers’ iemand heeft: hoe meer volgers, des te prettiger het zelfgevoel en des te hoger de waardering in de twitter-community. Er zijn ook programma’s die berichten hoeveel volgers je er deze week hebt bijgekregen, en waar die zich bevinden. Sommigen twitteren zelfs de resultaten van hun volgers-peilingen. Maar dat is misleidend: ik volg ook een aantal uitgesproken weerzinwekkende mensen, niet omdat ik van ze houd, maar om te weten wat er in de wereld gaande is. Zonder Twitter zou ik die niet tegenkomen.

Non-lezers

Bij WordPress kun je zien waar de lezers van je blog zitten. Welnu, al mijn drie blogs worden elke dag aangeklikt door 1 à 3 lezers in Hong Hong en door 2 à 10 lezers in de Verenigde Staten. Er zullen in die landen best een paar mensen wonen die Nederlands kennen, maar dat zouden er toch minder moeten zijn dan die het Duitstalige blog aanklikken? En dan die hondentrouw: íedere dag lezen ze me weer, ze zijn nooit eens ziek of hebben geen zin of moeten naar een bruiloft.
.
Te vermoeden is, dat het helemaal geen lezers zijn, maar dat bepaalde diensten op automatische wijze zo’n beetje bijhouden wat er in de wereld te koop is. Nou, dan moeten ze net bij mij zijn; veel plezier ermee.

Wolkloos fietsen

Natuurlijk ga ik door met fietstochten maken in dit heerlijk zonnige zomerweer. Het moet nú; vermoedelijk moeten we in juli en augustus binnenblijven, als het 35 graden wordt. Er ligt nog een tochtje van vorige week te wachten om geblogd te worden; de foto’s moeten nog bewerkt worden. Vandaag heb ik geen foto’s gemaakt en kan de tekst gauw klaar zijn.
Mijn oordeel over Schönstadt moet ik herzien: als je de Alte Postweg naar het oosten neemt, ja dezelfde postweg die ook langs het vliegveldje loopt, dan is Schönstadt wél schön: een heel stuk lintbebouwing van mooie oude huizen en boerderijen.
Een paar kilometer verder komt een van de allermooiste buurtschappen van deze streek: Schwarzenborn. 120 inwoners. Royale herenboerderijen uit vroeger eeuwen met enige hochherrschaftliche neigingen in de vormgeving. Vroeger imiteerden de lagere standen de hogere, in plaats van omgekeerd.
Verder langs het Junkerpfad, het landschap werd steeds prachtiger, al moest tenslotte de gevaarlijke B3 overgestoken worden. Daarna kwam Siedlung, te weten Bracht Siedlung, ver buiten het dorpje Bracht gelegen. Daar bouwden in 1949 de vluchtelingen uit het oosten des rijks hun optrekjes, later kwamen er aanbouwen en nog later flinke nieuwe huizen. Sudetenstraße, U begrijpt het wel. Vervolgens Schwabendorf, dat zich zelf aanprijst als Hugenoten- en Waldenzerdorp. Hier dus overal mensen met migratie-achtergrond. Zou dat nu nog kunnen? Helaas is het zo: hoe idyllischer het dorp en hoe meer papavers en korenbloemen op de akkers, des te meer Nazi’s ook. Gezond eten heeft blijkbaar iets met bloed en bodem te maken.
.
Rauschenberg liet mij schrikken. Ik kende het wel van vroeger maar zag het nu duidelijker: een schitterend historisch stadje, een gaaf stadsbeeld, bijna zonder twintigste-eeuwse misbaksels in de binnenstad, maar zo volledig kapot: het kan ieder ogenblik instorten. Leegstand alom; veel mensen zijn weggetrokken. Vroeger zou een landheer misschien een groep migranten uitgenodigd hebben er weer wat van te maken, maar zo gaat dat tegenwoordig niet meer.
.
En waarom heb ik van al dat moois geen foto’s gemaakt? Dat ligt aan die rotwolk. Mijn telefoon deelde mij mee dat mijn iCloud bijna vol was. Ze boden tegelijk aan er voor één gulden in de maand een heel veel grotere wolk bij te huren, maar hoor es: ik ben malle Eppie niet! Die wolk gaat er dus uit. Ik wilde hem meteen wissen, maar ziedaar: ik kan hem wel wissen, maar hij zal pas na een maand echt verwijderd worden. En daartoe moet ik de hele inhoud op een ander apparaat overbrengen. Moet, ja moet! Ik heb dus niet eens de vrijheid mijn eigen kolerewolk te wissen. Bij de CIA hebben ze zeker een achterstand bij het bekijken van mijn kiekjes, of zou het Poetin zijn?

Dan de camera uit de Bronstijd maar weer tevoorschijn gehaald, uit 2011 om precies te zijn. Maar dat leverde ook niets op: de accu was leeg en ik was vergeten hoe ik die op moest laden. Ik heb dus de gebruiksaanwijzing van mijn Universalladegerät nodig en die kan ik niet vinden. Dat wordt een project van langere termijn, dat begrijpt U. Ach, kon ik maar etsen, of tenminste tekenen!

For the record: Cölbe – Reddehausen – Schönstadt – Schwarzenborn – Bracht Siedlung – Rauschenberg – Sindersfeld – Anzefahr – Cölbe – Huis  47 km.